Σεβασμός στην ιερότητα της γης

Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης με το έργο του διδάσκει, μισόν αιώνα μετά, το πάντρεμα της Φύσης με τον πολιτισμό

Η συγκεντρωτική έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης 1887-1968», που εγκαινιάζεται στις 15/12 στο Μπενάκη της Πειραιώς, αποτελεί ευκαιρία να γνωρίσουμε, όχι απλώς άλλο ένα σπουδαίο αρχιτεκτονικό ή καλλιτεχνικό επίτευγμα, αλλά και τα λάθη που κατέστρεψαν τον τόπο και αρρωσταίνουν τις ψυχές, ώστε να αναζητήσουμε θεραπεία. Η διδασκαλία του είναι πολυτίμητη, διότι εκεί ξαναβρίσκουμε, ατόφιες κι ανόθευτες, έννοιες όπως η παράδοση ή η ιερότητα της γης, η βαθιά στρέβλωση των οποίων αποτελεί γενεσιουργό αιτία της σημερινής κρίσης. Ο Πικιώνης τοποθετεί πάνω από τις υλικές, τις ανάγκες του πνεύματος σε δεδομένο τόπο και χρόνο, που δεν καλύπτονται από την άκριτη κι εν παντί τόπω εφαρμογή διανοητικών σχημάτων ή θεωρητικών αισθητικών αρχών.

Η παράδοση, για τον Πικιώνη, η επιβίωση πανάρχαιων ρυθμών ή μορφών, είναι το διαρκές πάντρεμα του διεθνούς με το εθνικό, για τη γονιμοποίηση του οικουμενικού και την κατάκτηση του απλού και του φυσικού. Και το εθνικό στην τέχνη δεν είναι η ατομική έκφραση ή αυτοπραγμάτωση του καλλιτέχνη, αλλά η προσπάθεια «να κλείσει μέσα στις γραμμές του την ψυχή του διπλανού του». Αδιάπτωτα επίκαιρη είναι η αγωνία του για τον θανάσιμο τραυματισμό όχι μόνο της μορφής αλλά και της ψυχής του αρχέγονου ελλαδικού τοπίου, η «γαίας ατίμωσις». Η ανεπανόρθωτη καταστροφή της γης απ’ όπου όλοι μας οι πρόγονοι μέχρι την Τουρκοκρατία, «ανέσυραν μέσα από το χώμα και τους βράχους της» μια νέα κάθε φορά μορφή του παγκοσμίου λόγου. Ζητήσαμε από την Αγνή Πικιώνη, δυο μαθητές του, τον Παύλο Καλαντζόπουλο και τον Αλέξανδρο Παπαγεωργίου - Βενετά, και τον καθηγητή Ζήση Κοτιώνη να μιλήσουν για τον άνθρωπο και το έργο.

Προφητικός για το περιβάλλον
Αγνή Πικιώνη*
Μετά την αναδρομική έκθεση στην Πινακοθήκη το ’78, αναζητούσαμε χρήματα για να εκδώσουμε το έργο του Πικιώνη: τα κείμενα, τη ζωγραφική, τα αρχιτεκτονικά, μια μελέτη για τη Χίο. Τριάντα χρόνια αργότερα, με την έκδοση της μελέτης, χαρίσαμε όλο το έργο στο Μπενάκη. Η συνολική αυτή έκθεση συνιστά την πιο σωστή αντιμετώπιση (σε όλα τα επίπεδα) που έχει γίνει ποτέ στον Πικιώνη. Ο στόχος είναι να δείξουμε συγκεντρωμένο το έργο μαζί με τα σχετικά ντοκουμέντα για τη ζωή και την εποχή του, ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα. Υπήρξε όμως ένα διάστημα που ο Πικιώνης εγκαταλείφθηκε. Τον είχαν παραμερίσει με τη δικαιολογία ότι η διδασκαλία του ενέχει τον «κίνδυνο» της μίμησης της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Το ενδιαφέρον στην Ελλάδα ξαναφούντωσε χάρις σε εκείνο που γεννήθηκε σε Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Φινλανδία, Νορβηγία κ.λπ. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη ιταλική έκδοση της Selecta που εντάσσει τον Πικιώνη μαζί με τους μεγάλους ανά τον κόσμο αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα. Το έργο του αφορά σήμερα τη μεγάλη συζήτηση για τον δημόσιο χώρο. Πολλοί ανακαλύπτουν προφητικά κείμενα του 1933 για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Ομως, το έργο αυτό απαίτησε πολλές θυσίες. Ολοι αυτοί οι μεγάλοι καλλιτέχνες που θαυμάζουμε σήμερα δυσκολεύτηκαν πολύ να τα καταφέρουν. Εχουμε ένα γράμμα του Διαμαντόπουλου που του λέει, «δεν αντέχω άλλο, θα πεθάνω από ασιτία». Εναν πίνακα του Τσαρούχη με αφιέρωση: «Στον Πικιώνη έναντι ενός λουτρού».
* Η κ. Αγνή Πικιώνη είναι αρχιτέκτων και επιμελήτρια της έκθεσης.

Ως τέχνη, ως τοπίο...
Ζήσης Κοτιώνης*
Αν ο μοντερνισμός μπορεί να εκληφθεί ως ένα σύνολο αιρέσεων, ο Πικιώνης είναι ο κατ’ εξοχήν μοντερνιστής. Αντιλαμβανόταν την αρχιτεκτονική ως τέχνη και την τέχνη ως αρχιτεκτονική.
Πρέσβευε την άρρηκτη σχέση αρχιτεκτονικής, γλυπτικής και εικαστικών τεχνών. Αντιλαμβανόταν την αρχιτεκτονική ως κολάζ και τον αρχιτέκτονα ως «bricoleur», ως μάστορα, που συνδυάζει ετερόκλητα στοιχεία με σύνθετο τρόπο. Τη σύνθεση του θραύσματος (από τον αρχαίο, αλλά και τον σύγχρονο πολιτισμό) με το όλον, και όχι μια σύνθεση μερών, κλασικιστική.
Τα δύο κορυφαία έργα του, η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη και η Παιδική Χαρά στη Φιλοθέη αποτελούν εξαιρετικά δείγματα αυτής της μεθοδολογίας που αντιλαμβάνεται την αρχιτεκτονική ως τοπίο. Μιλάει για την επιστροφή στο καταγωγικό στοιχείο της γης, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται απλώς και μόνο ως φυσικό στοιχείο, αλλά ως σύνθεση μύθου ιστορίας, πολιτισμού και Φύσης. Ως όλον. Αυτή η σύζευξη είναι σήμερα και πάλι εξαιρετικά επίκαιρη.
* Ο κ. Ζήσης Κοτιώνης είναι καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτονικής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Με ματιά ελεύθερη
Παύλος Καλαντζόπουλος*
Η πρώτηαρετή αυτού του ανθρώπου ήταν η αδέσμευτη κι ανοιχτή συζήτηση για τα ουσιώδη. Η ελεύθερη και ανοιχτή ματιά πάνω στα πράγματα. Μια αρετή που σίγουρα δεν βόλευε ούτε, όμως, χρησίμευσε και σε κανέναν. Συνέχισε μια παράδοση, που είχε διακοπές και με την οποία ασχολήθηκαν άνθρωποι που δεν τον είχαν ακούσει ποτέ. Τον είπανε τοπικιστή, εκτός χρόνου, μιλούν για τον «άγνωστο Πικιώνη». Δεν βλέπω τίποτα άγνωστο στον Πικιώνη. Του ανέθεσαν να κάνει δύο δουλειές στου Φιλοπάππου και στη Φιλοθέη. Και τα κατάφερε όσο κανείς άλλος, καλά. Πού είναι το άγνωστο στον αρχιτέκτονα;
Είχε όμως στιγμές άτυχες και δύσκολες, όπως το δημαρχείο του Βόλου (σ.σ.: το οποίο δεν έχτισε ο ίδιος). Πρόκειται για δύο ορόφους, ισοϋψείς, πράγμα που δεν έχει καμία σχέση με τη λαϊκή αρχιτεκτονική παράδοση. Ο Πικιώνης δεν ήταν δύσκολος άνθρωπος. Απλώς δεν συγχωρούσε έναν τύπο αρχιτεκτονικής προσανατολισμένο σε μια κατεύθυνση καταναλωτική. Υπήρχε όμως κι ένα ελαφρό μειδίαμα που σε βοηθούσε να τον πλησιάσεις. Δεν περίμενε να έχουν απήχηση όλα όσα έκανε, αλλά δεν απογοητευόταν.
* Ο K. Παύλος Καλαντζόπουλος είναι αρχιτέκτων και ζωγράφος.

Αυτοσχεδίαζε συνεχώς, παντού
Αλέξανδρος Παπαγεωργίου - Βενετάς*
Είναι βέβαιο ότι ο Πικιώνης είχε ένα σύνθετο και πολύπλευρο χάρισμα. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός για να στραφεί αργότερα σε σπουδές ζωγραφικής και να καταλήξει στην αρχιτεκτονική. Αν θεωρήσουμε και την στοχαστική του διάθεση και τα αισθητικά και ιστορικά του ενδιαφέροντα, έχουμε μπροστά μας έναν πολυτεχνίτη, υπό την έννοια του homo universalis της Αναγεννήσεως, απέναντι στην οποία η στάση του ήταν, ωστόσο, πολύ κριτική και επιφυλακτική. Μιλούσε για τη μοναδικότητα του ελληνικού τοπίου, τη μορφολογία μιας επιθυμητής νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Εθιγε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, στηλίτευε την ολέθρια παραμόρφωση των αρχαιολογικών χώρων. Τα θέματα αυτά, η αντιμετώπιση των οποίων αποτελούσε τον άξονα της ζωής του, επανέρχονταν συνεχώς στον λόγο του.
Στο Πολυτεχνείο, αλλά και στο εργοτάξιο, μετέδιδε τις σκέψεις του συνεχώς –και αυτό ήταν το κύριο της προσωπικότητός του– στους μαθητές του, αλλά και σε όποιον ήταν κατά τύχη παρών και ήθελε τη γνώμη του. Ο Πικιώνης είχε έναν ιδιοφυή τρόπο αυτοσχεδιασμού και επαναληπτικής προσέγγισης του σχεδιαστικού στόχου. Αυτοσχεδίαζε και επί χάρτου και επί του πεδίου. Μας άφησε πολυάριθμα σχέδια για καθένα από τα διακριτικά του κτίσματα, που αντιπροσωπεύουν διάφορα στάδια ωρίμασης της ιδέας. Σχεδιάζοντας και επανασχεδιάζοντας διάφορες παραλλαγές του ίδιου θέματος έψαχνε τη λύση του.
* Ο κ. Αλέξανδρος Παπαγεωργίου - Βενετάς είναι αρχιτέκτων, πολεοδόμος.

Διαβάστε περισσότερα...

1ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου-Αφιέρωμα στον Αμερικάνικο Κινηματογράφο

Επιλογή ταινιών: Μιχάλης Κακογιάννης

Το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης σε συνεργασία με το Μορφωτικό Τμήμα της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα διοργανώνουν το 1ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου - Αφιέρωμα στον Αμερικανικό Κινηματογράφο, από την Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου έως την Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2010. Με την υποστήριξη του Studio, Παράλληλο Κύκλωμα, όπως και τού Προέδρου του Χρήστου Παπαδημητρίου...

Ο Μιχάλης Κακογιάννης διάλεξε και προτείνει 19 από τις αγαπημένες του ταινίες, που γυρίστηκαν στις ΗΠΑ, στις απαρχές του κινηματογράφου. Εικόνες ασπρόμαυρες, έντονη υποκριτική, επεξηγηματικές καρτέλες που διακόπτουν τη δράση, παντελής έλλειψη ήχου αλλά με ζωντανή μουσική υπόκρουση, το αφιέρωμα θα μας θυμίσει τα αμέτρητα γκαγκ του Μπάστερ Κήτον, την απέραντη ευαισθησία του Τσάρλι Τσάπλιν, το άλυτο μυστήριο της "θείας" Γκρέτα Γκάρμπο, αλλά και τους άλλους μεγάλους πρωταγωνιστές της εποχής τον διοπτροφόρο κωμικό Χάρολντ Λόυντ, τον καρδιοκατακτητή Ρούντολφ Βαλεντίνο, τους ξεχωριστούς σκηνοθέτες Γκρίφιθ, Τζούλιαν, Νίμπλο, Μπράουν. Ταινίες με εικαστική ομορφιά και θαυμαστές για την εποχή τους τεχνικές, με εξαιρετικές μελοδραματικές ή κωμικές ερμηνείες, θρίλερ ή ρομαντικές κωμωδίες, τοιχογραφίες εποχής ή περιπέτειες θα μας ξεναγήσουν σε αυτή την αυτόνομη μορφή έκφρασης που αποτελεί ο βωβός κινηματογράφος, που άνθισε στις αρχές του 20ου αιώνα.

Το αφιέρωμα θα ανοίξει στις 30/9, στις 20:00, με ομιλία του ο ειδικευμένος στον Βωβό κινηματογράφο, διακεκριμένος Αμερικανός καθηγητής Mark Garrett Cooper ο οποίος μετά την προβολή θα συζητήσει με το κοινό, ενώ την τελευταία προβολή στις 12 Οκτωβρίου θα προλογίσει ο Μιχάλης Κακογιάννης κλείνοντας το αφιέρωμα. Ακόμη, τις προβολές, όπως και τότε, θα συνοδεύουν ζωντανά νέοι μουσικοί με αυτοσχεδιασμούς ή και πρωτότυπες συνθέσεις τους.

Σε όλες τις προβολές η Είσοδος είναι Ελεύθερη

Επίσης, ειδικά για σχολεία, προγραμματίζονται 3 πρωινές εκπαιδευτικές προβολές (πληροφορίες ΙΜΚ: πρωινές ώρες τηλ. 210 34 18 584 )

1ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου
Αφιέρωμα στον αμερικάνικο κινηματογράφο

Το πρόγραμμα

Πέμπτη 30/9
20:00 Ομιλία του Mark Garrett Cooper, διακεκριμένου Αμερικανού καθηγητή, ειδικού σε θέματα Βωβού Κινηματογράφου
21:00 Our Hospitality – Η Φιλοξενία μας, John G. Blystone, Buster Keaton (1923) Διάρκεια: 118’

Παρασκευή 1/10
21:00 Flesh and the Devil – Σαρξ και διάβολος, Clarence Brown (1926) Διάρκεια 116’

Σάββατο 2/10
19:00 Seven Chances - Οι εφτά ευκαιρίες, Buster Keaton, (1925) Διάρκεια: 48’
The Balloonatic - Το αερόσταστο, Edward F. Cline, Buster Keaton, (1923), Διάρκεια: 21’
21:00 The General - Ο Στρατηγός, Buster Keaton, (1927) Διάρκεια: 76’ (χωρίς ελληνικούς υπότιτλους)

Κυριακή 3/10
19:00 The Circus - Το τσίρκο, Charles Chaplin, (1928) Διάρκεια: 69’
21:00 Modern Times - Μοντέρνοι καιροί, Charles Chaplin (1936) Διάρκεια: 84’

Δευτέρα 4/10
21:00 Intolerance – Μισαλλοδοξία, D.W. Griffith, (1916) Διάρκεια: 163’

Τρίτη 5/10
21:00 The Freshman, Fred C. Newmeyer, Sam Taylor (1925) Διάρκεια: 77’

Τετάρτη 6/10
21:00 The eagle - Ο αετός, Clarence Brown (1925) Διάρκεια: 76’

Πέμπτη 7/10
21:00 The gold rush – Ο χρυσοθήρας, Charles Chaplin (1925) Διάρκεια: 68’

Παρασκευή 8/10
21:00 Safety last, Fred C. Newmeyer, Sam Taylor (1923) Διάρκεια: 74’

Σάββατο 9/10
19:00 Go west, Buster Keaton, (1925) Διάρκεια: 56’,
The Navigator - Ο θαλασσοπόρος, Buster Keaton (1924) Διάρκεια: 48’
21:00 The Phantom of the Opera - Το φάντασμα της όπερας, Rupert Julian, (1925) Διάρκεια: 107’

Κυριακή 10/10
19:00 The kid - Το χαμίνι, Charles Chaplin (1921) Διάρκεια: 51’
21:00 City Lights – Τα φώτα της πόλης, Charles Chaplin (1931) Διάρκεια: 86’

Δευτέρα 11/10
21:00 The Birth of a Nation - Η γέννηση ενός έθνους, D.W. Griffith, (1915) Διάρκεια: 186’

Τρίτη 12/10
21:00 The Mysterious Lady – Η μυστηριώδης Κυρία, Fred Niblo (1928) Διάρκεια: 90’

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
1ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου
Αφιέρωμα στον αμερικάνικο κινηματογράφο

Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου έως Τρίτη 12 Οκτωβρίου
Αίθουσα: Κινηματογράφος

Είσοδος Ελεύθερη
Ώρες προβολών

Καθημερινά στις 21:00
Σαββατοκύριακα στις 19:00 και στις 21:00
Ομιλία του Mark Garrett Cooper: Πέμπτη 30/9, στις 20:00

Σε συνεργασία και με την υποστήριξη
του Μορφωτικού Τμήματος της Πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα

του STUDIO Παράλληλο Κύκλωμα,
και τού Προέδρου του Χρήστου Παπαδημητρίου

Με την υποστήριξη της Christian Dior

Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Πειραιώς 206, Ταύρος, Αθήνα 117 78, τηλ. 210 3418 550, φαξ. 210 3418 570
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο : info@mcf.gr Ιστοσελίδα: www.mcf.gr

Εισιτήρια προπωλούνται στα ταμεία του Ιδρύματος (Πειραιώς 206, Ταύρος)
Δευ-Παρ 11:00 - 13:00 και τα απογεύματα μία ώρα πριν την παράσταση
Αγορά με πιστωτική κάρτα: 210 3418579, Δευ-Παρ 11:00 - 13:00 και στην Iστοσελίδα του Ιδρύματος www.mcf.gr

Εισιτήρια προπωλούνται και στα PUBLIC:
- Συντάγματος, Καραγεώργη Σερβίας 1, Πλ. Συντάγματος, Αθήνα
Τηλ. 210 324 6210, 210 324 6210
- Πειραιά, Γρηγορίου Λαμπράκη 152-154, Πειραιάς
Τηλ. 210 412 6400, 210 412 6400
Ωράριο λειτουργίας PUBLIC: Σάββατο, 09:00 – 20:00 Καθημερινές, 09:00 – 21:00

Υποστηρικτές Ιδρύματος Μ. Κακογιάννης
Konstantinos
Christian Dior
Playground Productions

Χορηγοί Επικοινωνίας Ιδρύματος Μ. Κακογιάννης
Ως 3
ελculture.gr
www.kidsquide.gr Παιδί & Πολιτισμός

Τα Δελτία Τύπου βρίσκονται επίσης στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος www.mcf.gr/el/Press

Γραφείο Τύπου ΙΜΚ: Χαρά Πετρούνια
210 52 44 648 & 6972 710 991, x-petrouyia@ath.forthnet.gr
****

Διαβάστε περισσότερα...

Ταξίδι στην Ελλάδα του Θεόφιλου

Για πρώτη φορά εκτίθεται συλλογή 20 έργων του μεγάλου λαϊκού ζωγράφου

Ανθρώπινες φιγούρες περασμένων εποχών που κοιτάζουν κατά μέτωπο τους επισκέπτες της έκθεσης «στημένοι» επιμελώς σαν να πρόκειται να βγουν φωτογραφία. Ακόμη και ο Ερωτόκριτος, παρά τον εναγκαλισμό της Αρετούσας, έχει αλλού στραμμένη την προσοχή του... Οι ήρωες του Θεόφιλου που παρελαύνουν στους πίνακες της έκθεσης που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη κοιτάζουν, όπως και ο ίδιος, τον κόσμο κατάματα με την ευθύτητα, την απλότητα και την αφέλεια, ίσως, της άδολης ψυχής του. Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του μουσείου μια συλλογή 20 έργων που ανήκουν στην Εμπορική Τράπεζα μεταδίδει φως και χρώμα «ελληνικό»- όπως πολλάκις έχει επισημανθεί από τους μελετητές του.

Για πρώτη φορά εκτίθεται αυτή η συλλογή στο σύνολό της. Το ενδιαφέρον της, ότι περιλαμβάνει αρκετά αντιπροσωπευτικά δείγματα της δουλειάς του Θεόφιλου από διάφορες περιόδους της ζωής του. Οι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης, όπως ο Μάρκος Μπότσαρης, συνομιλούν έτσι με τους «κρήτες οπλαρχηγούς» που απεικονίζονται σε ένα τοπίο γεμάτο ελαιόδενδρα, οι νοικοκυραίοι παριστάνονται έφιπποι, οι αγρότες στις εργασίες τους στο ύπαιθρο, οι ερωτευμένοι σε σκηνές ρομαντικού αποχαιρετισμού. Τα συγκεκριμένα έργα προέρχονται τόσο από την περίοδο της 30χρονης παραμονής του ζωγράφου στον Βόλο όσο και από τα χρόνια στη γενέτειρά του Μυτιλήνη. Σε κάθε περίπτωση όμως δίνουν το έναυσμα για την επισήμανση της ιδιαίτερης θέσης του στην ελληνική ζωγραφική. Γιατί αυτός ο ασπούδαστος, βραδύγλωσσος και αριστερόχειρας γιος υποδηματοποιού επρόκειτο να «μιλήσει» με τις ζωγραφιές του με τον πιο αληθινό και καίριο τρόπο για την ελληνική ιστορία των ηρώων αλλά και των απλών ανθρώπων. Γι΄ αυτό άλλωστε το 1976 κηρύχθηκε το έργο του ως «ειδικής κρατικής προστασίας».

Η έκθεση συνοδεύεται από το λεύκωμα της Εμπορικής Τράπεζας «Θεόφιλος» με περισσότερα από 300 έργα του ζωγράφου, όπως είχε εκδοθεί το 1967, με ένα εξαιρετικό κείμενο του Γιάννη Τσαρούχη και σε επιμέλεια του ιδίου και του Γιώργου Μανουσάκη. Κατά τη διάρκειά της θα προβάλλεται το αφιέρωμα της εκπομπής «Παρασκήνιο» με τίτλο «2003-Θεόφιλος ξανά;» σε σκηνοθεσία Λάκη Παπαστάθη.

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ
η Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό Κτίριο, Κουμπάρη 1 η Από 15 Σεπτεμβρίου ως 31 Οκτωβρίου

tovima

Διαβάστε περισσότερα...

Η εκδίκηση της καραγκούνας

Η ελληνική παραδοσιακή φορεσιά εμπνέει διάσημους σχεδιαστές

Πόσο υπερήφανα μπορεί να διασχίσει την πασαρέλα μια παραδοσιακή ενδυμασία; Μπορεί το φολκλόρ να περάσει την πύλη της καλαισθησίας; Και τελικά, πόσο μπορεί να εμπνεύσει σχεδιαστές όπως ο Ζαν Πολ Γκοτιέ και ο Τζον Γκαλιάνο μια ελληνική φορεσιά που μέχρι πρότινος πιστεύαμε ότι η θέση της βρίσκεται αποκλειστικά σε ένα λαογραφικό μουσείο ή σε ταινίες με θέμα την Επανάσταση του 1821; Τις απαντήσεις δίνει η έκθεση με τίτλο «Βeyond dress codes: σύγχρονοι σχεδιαστές διαλέγονται με την ελληνική παραδοσιακή φορεσιά» την οποία διοργανώνει στις γκαλερί της η Ελληνοαμερικανική Ενωση από τις 27 Σεπτεμβρίου ως τις 27 Οκτωβρίου.

«Η ενδυμασία είναι ένα παιχνίδι απόκρυψης-αποκάλυψης. Από τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού ως σήμερα το ένδυμα λειτουργεί ως πολυσήμαντος επικοινωνιακός κώδικας για το πρόσωπο που το φορά. Το ρούχο καλύπτει το σώμα ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί στοιχείο εξωτερικού καλλωπισμού ή μαρτυρία στοιχείων της ταυτότητάς μας. Μέσα από το ένδυμα μπορεί κανείς να αντλήσει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού, την οικονομική, πολιτική και κοινωνική οργάνωση ενός τόπου, το φύλο, την ηλικία, την κοινωνική θέση» σημειώνει η ιστορικός μόδας και επιμελήτρια της έκθεσης Lydia Κamitsis.

Στην έκθεση παρουσιάζονται έγχρωμα σχέδια ελληνικών παραδοσιακών ενδυμασιών και κεφαλόδεσμων του σκιτσογράφου Γήση Παπαγεωργίου από όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Αποτελούν τη μεγαλύτερη και κατά το δυνατόν πληρέστερη ως σήμερα καταγραφή των ελληνικών παραδοσιακών φορεσιών. Βασικό πυρήνα για τη δημιουργία των σχεδίων αυτών αποτέλεσαν το υλικό και η πλούσια ιδιωτική συλλογή ελληνικών ενδυμασιών του λαογράφου Ανδρέα Παπαγεωργίου, που βρίσκεται στη Λίμνη Ευβοίας. Από τη συνεργασία τους, που περιλάμβανε επιτόπια έρευνα και ταξίδια σε όλη την Ελλάδα, έχουν προκύψει μέχρι στιγμής 520 ολοκληρωμένα και τεκμηριωμένα σχέδια ενδυμασιών από τη Μακεδονία, τη Θράκη, την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, την Εύβοια, την Κρήτη, τις Βόρειες Σποράδες, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, καθώς επίσης τον Πόντο και την Κύπρο.

Λειτουργώντας ως ένα είδος «οπτικής βιβλιοθήκης», οι φορεσιές αυτές προσφέρουν το έναυσμα σε σύγχρονους δημιουργούς να εμπνευστούν από την παράδοση και να αναδείξουν τις επιρροές της. Ετσι, παράλληλα με τα σχέδια ελληνικών ενδυμασιών εκτίθενται δημιουργίες των κορυφαίων σχεδιαστών Γκοτιέ και Γκαλιάνο, το... φιλελληνικό πνεύμα των οποίων είναι εμφανές σε κάθε ραφή και σε κάθε περίτεχνη πιέτα. Παράλληλα συμμετέχουν, με ρούχα που επιβεβαιώνουν ότι η παράδοση μπορεί να είναι της μόδας, έλληνες σχεδιαστές όπως οι Ιωάννης Γκίας, Γιώργος Ελευθεριάδης, Σοφία Κοκοσαλάκη, Θάνος Κυριακίδης, Αγγελος Μπράτης, Δημήτρης Ντάσιος, Ορσαλία Παρθένη, Deux Ηommes και ΜiRo. Με αυτόν τον τρόπο, η ελληνική φορεσιά βγαίνει από το μπαούλο και πετάει από πάνω της την ενοχλητική ταμπέλα του «μουσειακού είδους».

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ
η Γκαλερί Ελληνοαμερικανικής Ενωσης, Μασσαλίας 22, Κολωνάκι η Από 27 Σεπτεμβρίου ως 27 Οκτωβρίου η Είσοδος ελεύθερη

tovima./ thesprotianews

Διαβάστε περισσότερα...

Να αναδειχθεί το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης

Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Κασσώπης αναβαθμίζεται συνεχώς, καθώς πρόσφατα εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ το έργο βελτίωσης δρόμου πρόσβασης και επέκτασης δικτύου διαδρομών.

Ο Προϊστάμενος της ΛΓʼ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Γιώργος Ρήγινος, τόνισε ότι «η αρχαία Κασσώπη είναι ένας σημαντικός χώρος, αλλά λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό και η συγκεκριμένη πρωτοβουλία είναι μια καλή αρχή για να γίνει ο χώρος γνωστός».
Για την ανάδειξη του θεάτρου της Κασσώπης απαιτούνται μια σειρά από συντονισμένες εργασίες, ώστε και το μνημείο να προστατευθεί από τη σταδιακή φθορά του.

H Κασσώπη ήταν η πρωτεύουσα της αρχαίας Κασσωπαίας, η έκταση της οποίας συμπίπτει περίπου με αυτή του σημερινού Νομού Πρέβεζας.
Η πόλη, της οποίας έχουν διασωθεί αρκετά ερείπια, κτίστηκε τον 4ο αιώνα σε φυσικά οχυρή θέση, προστατεύοντας από την εκμετάλλευση των Ηλείων αποίκων την εύφορη πεδιάδα που απλωνόταν νοτιότερα. Την ύπαρξη της πόλης στον 4ο π.Χ. αιώνα μαρτυρούν ένας κατάλογος Θεωροδόκων της Επιδαύρου (360-355 π.Χ.), στον οποίο αναφέρονται η Κασσώπη, η Πανδοσία και η Αμβρακία. Από τις ανασκαφές διαπιστώθηκε ότι στη θέση όπου ιδρύθηκε η Κασσώπη προϋπήρχε μια παλαιότερη μικρή πόλη από την εποχή του χαλκού που θα χρησίμευε ως τόπος συναθροίσεων για κοινή λατρεία στο ιερό της Αφροδίτης της κύριας θεότητας των Κασσωπαίων. Η μεγάλη ακμή της πόλης σημειώνεται στον 3ο αιώνα π.Χ. όταν κτίζονται τα μεγάλα δημόσια κτίρια και ανοικοδομούνται πολλά σπίτια.

proinoslogos

Διαβάστε περισσότερα...

Ημερίδα για το Περιβάλλον

ΚΥΚΛΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ
Υδατικοί Πόροι: Υποχρέωση για Διατήρηση και Προστασία

Το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (ΙΜΚ) σε συνεργασία με τον Εθελοντικό Οργανισμό για το Αστικό Περιβάλλον ECOCITY και επικεντρώνοντας στο αδιαμφισβήτητα νευραλγικό τομέα διατήρησης, προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων, διοργανώνουν Ημερίδα με θέμα: Υδατικοί Πόροι: Υποχρέωση για Διατήρηση και Προστασία, την Τρίτη 29 Ιουνίου 2010, στο Ίδρυμα ΜΚ, από τις 9.30 έως τις 13.45.
Στόχος της Ημερίδας είναι η σύνθεση και επικαιροποίηση διαφόρων απόψεων και θέσεων για το τρόπο Διαχείρισης και Προστασίας του «Νερού», τομείς, που βρίσκονται σε κρίση και αποτελούν, σήμερα, έναν από τους πιο απαιτητικούς και ζωτικούς τομείς του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι συνδιοργανωτές απευθύνουν ανοικτή πρόσκληση προς όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς και επιστήμονες αλλά και στο πλατύ κοινό να συμμετέχουν στο προβληματισμό αλλά και στη αναζήτηση λύσεων και προτάσεων για δράσεις και πρωτοβουλίες.

Στην Ημερίδα συμμετέχουν έγκριτοι εξειδικευμένοι επιστήμονες στην πλειοψηφία τους Καθηγητές των Ανώτατων Ιδρυμάτων της χώρας, ενώ εκ μέρους του Μεσογειακού Σκέλους της Παγκόσμιας Σύμπραξης για το Νερό (Global Water Partnership Mediterranean) θα χαιρετίσει η κ. Κωνσταντίνα Τόλη.
ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ : ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΓΙΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Τρίτη 29 Ιουνίου 2010, 9.30- 13.45
«Ίδρυμα ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ»
Συνδιοργάνωση: ECOCITY ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ

09:30 EΓΓΡΑΦΕΣ
10.00 ΥΠΟΔΟΧΗ - ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

1Η ΕΝΟΤΗΤΑ
Συντονιστής Γιάννης Κουμαντάκης, Μέλος Επιστημονικής Επιτροπής ECOCITY, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ
10.15 Στόχοι και Σχεδιασμός της Πολιτείας για τη διατήρηση και Προστασία των Υδατικών Πόρων, Α. Ανδρεαδάκης, Ειδ. Γραμματέας Υδατικών Πόρων ΥΠΕΚΑ, Καθηγητής Ε.Μ Πολυτεχνείου
10.30 Ο Μεγάλος προμηθευτής νερού ύδρευσης και οι υποχρεώσεις του για τους σημερινούς και μελλοντικούς καταναλωτές, Θ. Λέκκας, Πρόεδρος ΕΥΔΑΠ, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, πρώην Πρύτανης
10.45 Τα υπόγεια νερά στην Ελλάδα. Το σήμερα και οι προοπτικές για το μέλλον, Π. Σαμπατακάκης, Πρόεδρος Συλλόγου Επιστημόνων ΙΓΜΕ, Δρ Υδρογεωλογίας.
11.00 Κύπρος-Αποθέματα, Εμπλουτισμός και Διαχείριση Υδατικών Πόρων, Ε. Γαλιούνα, Πολιτικός Μηχανικός, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Ε.Μ.Π
11.15 Ερωτήσεις - Διάλογος
Διακοπή - Καφές
2η ΕΝΟΤΗΤΑ
Συντονιστής Σίσκος Παναγιώτης, Καθηγητής Χημείας Περιβάλλοντος Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
12.15 Ελληνικά ποτάμια και λίμνες. Σημερινή κατάσταση. Μέτρα Προστασίας Ν. Σκουλικίδης, Δ/ντης Ερευνών Ινστιτούτου Εσωτερικών Υδάτων ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε
12.30 Αξιοποίηση υποβαθμισμένων νερών με έμφαση στα λύματα, Δ. Μαμάης, Επικ. Καθηγητής Ε.Μ Πολυτεχνείου, Εργ. Υγειονομικής Τεχνολογίας.
12.45 Αρχαία Ελλάδα και νερό, Η. Μαριολάκος, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, (Γεωλογικό Τμήμα), Μέλος Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
13.00 Ερωτήσεις – Διάλογος
13.30 Συμπεράσματα
13.45 Τέλος Ημερίδας
Με την Υποστήριξη:



Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης
Πειραιώς 206, Ταύρος, Αθήνα 117 78, τηλ. 210 3418 550, φαξ. 210 3418 570
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο : info@mcf.gr Ιστοσελίδα: www.mcf.gr
ECOCITY ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΜΕΛΟΣ : ENVIRONMENTAL EUROPEAN BUREAU – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ (ΜΙΟ ECSDE)
Κεφαλληνίας 9 – 151 25 Παράδεισος Αμαρουσίου,
Τηλ. 210 6196757, Fax 210 6197029, www.ecocity.gr, mail: info@ecocity.gr

Διαβάστε περισσότερα...

Πατριάρχες και βεζίρηδες

Πώς επιβίωσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ο μοναδικός θεσμός του Βυζαντίου που παραμένει ακόμη ζωντανός, σε μια κλασική σύνθεση από τον Στίβεν Ράνσιμαν που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα

Tο κλασικό έργο του Στίβεν Ράνσιμαν Η Μεγάλη Εκκλησία εν αιχμαλωσία:Μια μελέτη για το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως από την παραμονή της Αλωσης της Πόλης μέχρι και την Επανάσταση του 1821είναι έργο εντυπωσιακής έκτασης και συνθετικής ικανότητας, μεγάλης εμβρίθειας και ευαισθησίας. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Βρετανία το 1968 και γνώρισε έκτοτε αλλεπάλληλες επανεκδόσεις ως τις ημέρες μας. Την εποχή που εκδόθηκε υπήρξε ένα έργο πρωτοπόρο- η πρώτη απόπειρα σε τέτοια κλίμακα να φωτισθεί μια κρίσιμη περίοδος της ιστορίας του μοναδικού θεσμού του Βυζαντίου που παραμένει ακόμη ζωντανός. Στη Βρετανία το βιβλίο έγινε δεκτό μέσα σε ένα κλίμα θετικό για τις βυζαντινές σπουδές, στη δημιουργία του οποίου είχε συμβάλει αποφασιστικά και ο ίδιος ο Ράνσιμαν με τα παλαιότερα βιβλία του.
Παράλληλα η επαφή ενός μεγάλου μέρος του κοινού με τη βυζαντινή τέχνη της εικόνας και με σημαντικούς εκπροσώπους της ρωσικής θεολογίας της Διασποράς το είχε εξοικειώσει με την Ορθοδοξία και την εναλλακτική χριστιανική της πνευματικότητα. Η ιστορία λοιπόν του θεσμού που αποτελούσε πάντοτε το ορατό κέντρο της Ορθοδοξίας ήταν επόμενο να προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον εκεί.

Η πνευματική ταυτότητα
Η κύρια είσοδος στην αυλή του Πατριαρχείου σε φωτογραφία του 1920. Μπροστά στην κλειστή πύλη του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ κλητήρες περιμένουν επισήμους. (Από το λεύκωμα του Κώστα Σταματόπουλου «Κωνσταντινούπολις- Η Πόλη μέσα από τον φωτογραφικό φακό του Αχιλλέως Σαμαντζή και του Ευγενίου Δαλεζίου»,Εκδόσεις U.Αllemandi)
Το έργο απευθύνεται στον δυτικό αναγνώστη που δεν γνωρίζει πολλά για το Βυζάντιο. Ξεκινά με μιαν εκτενή αναδρομή στην ιστορία του θεσμού, ο οποίος από ταπεινή επισκοπή μιας μικρής επαρχιακής πόλης, του Βυζαντίου, μεταλλάχθηκε στο πανίσχυρο πατριαρχείο της λαμπρής πρωτεύουσας της εκχριστιανισμένης αυτοκρατορίας, για να βρεθεί μετά το σχίσμα των εκκλησιών στην πρωτοκαθεδρία του ορθόδοξου κόσμου, με ακτινοβολία εντός και εκτός των συνόρων. Αναλύεται η οργανωτική του δομή, το πλήρες πλέγμα των σχέσεών του με το κράτος, καθώς και με τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες. Έμφαση δίνεται στη διαμόρφωση της ιδιαίτερης ορθόδοξης πνευματικής ταυτότητας μέσα από τη φιλοσοφική και τη θεολογική σκέψη, όπως και στη σταδιακή διαφοροποίηση και απομάκρυνση Ανατολής και Δύσης. Το κυρίως θέμα του έργου εισάγεται με μια πιο εκτενή ανάλυση της κατάστασης στη φθίνουσα αυτοκρατορία λίγο πριν από την Άλωση, η οποία βρήκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε διάλυση, αποξενωμένο από το ορθόδοξο ποίμνιό του εξαιτίας της αντιπαθούς όσο και άκαρπης φιλοδυτικής πολιτικής των τελευταίων Παλαιολόγων.

Οπως ο ίδιος ο συγγραφέας επισημαίνει, η ιστορία του Πατριαρχείου κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στερείται ένδοξων σελίδων και ηρωισμού. Με το έργο του προσφέρει στον αναγνώστη μιαν εντυπωσιακή κατάδυση στην ανοίκεια, συχνά πικρή αλλά και συναρπαστική, πραγματικότητα της εποχής. Πρόκειται για την ταπεινή ιστορία της θαυμαστής επιμονής και επιβίωσης ενός μακραίωνου θεσμού κάτω από αντίξοες συνθήκες. Υπό τον ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το Πατριαρχείο αναγκάζεται να αναλάβει για πρώτη φορά διοικητικά καθήκοντα, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη εκπρόσωπο ενός γένους πολιτών δευτέρας κατηγορίας. Ισορροπεί με δυσκολία ανάμεσα στην παραδοσιακά βυζαντινή και στη νέα ελληνική του συνείδηση, ανάμεσα στην οικουμενικότητα του προορισμού του και στον αναδυόμενο εθνικισμό, ανάμεσα στην ορθόδοξη αποφατική θεολογική του παράδοση και στον δογματικό σχολαστικισμό των Δυτικών, ανάμεσα τέλος στον σεβασμό που πάντοτε ενέπνεε και στον αντικληρικαλισμό του επερχόμενου Διαφωτισμού. Είναι υποχρεωμένο, όπως δείχνει ο Ράνσιμαν, να κινείται με προσοχή μέσα σε έναν δυναμικά μεταβαλλόμενο σχηματισμό πόλων εξουσίας που περι λαμβάνουν μεταξύ άλλων τον Σουλτάνο και την οθωμανική διοίκηση, τη νέα τάξη των πλουσίων ελλήνων εμπόρων που εξελίχθηκε σύντομα στην κλειστή κάστα των φαναριωτών υποδούλων ευγενών, τους διάφορους ορθόδοξους ηγεμόνες και ηγεμονίσκους, τις πρεσβείες ισχυρών δυτικών κρατών, τις εκκλησίες των άλλων χριστιανικών δογμάτων, δηλαδή των ρωμαιοκαθολικών, των λουθηρανών, των αγγλικανών, ακόμη και των καλβινιστών.

Ο ρόλος των Φαναριωτών
Είναι γεγονός ότι στα 42 χρόνια που έχουν περάσει από τη συγγραφή του το βιβλίο δείχνει σημεία παλαιότητος και όχι μόνο ως προς το πρωτογενές υλικό. Η χρήση, π.χ., της έννοιας του «μιλέτ» για την περιγραφή της ενσωμάτωσης των θρησκευτικών μειονοτήτων στο οθωμανικό κράτος θα εθεωρείτο από έναν σύγχρονο οθωμανολόγο αναχρονιστική και παραπλανητική. Αλλα τμήματα του βιβλίου, όμως, όπως π.χ. η ιστορία των εκτενών επαφών του Πατριαρχείου με τους αγγλικανούς τον 16ο και τον 17ο αιώνα ή η εκτενής ανάλυση του καθοριστικού ρόλου των Φαναριωτών στη μετάλλαξη του Πατριαρχείου από εκπρόσωπο του ορθόδοξου κόσμου σε εθναρχία του ελληνικού γένους, εξακολουθούν να είναι χρήσιμα στον ειδικό. Πέρα όμως από τη ματιά του ιστορικού, ο Ράνσιμαν προσφέρει ένα κείμενο που καθηλώνει τον αναγνώστη, ειδικό ή μη.

Πατριάρχες, βεζίρηδες, ιησουίτες, γενίτσαροι, πρέσβεις, έμποροι, κληρικοί, τυχοδιώκτες, λόγιοι, κατάσκοποι, τυπογράφοι και άλλοι πολλοί- όλοι με τις αδυναμίες και τις ικανότητές τους, τα λάθη και τις επιτυχίες τους, τις ιδιοτελείς ή τις υψηλόφρονες επιδιώξεις τους- είναι οι ήρωες και οι αντιήρωες της ιστορίας. Συνθέτουν έναν πολύχρωμο κόσμο που προβάλλει ανάγλυφος μέσα από το απαράμιλλο συγγραφικό χάρισμα του Ράνσιμαν, ο οποίος ξέρει να διανθίζει την αφήγησή του με τις χυμώδεις εκείνες ανεκδοτολογικές λεπτομέρειες που δίνουν την ατμόσφαιρα της εποχής. Με την ειλικρινή του συμπάθεια ή άλλοτε με τη χαρακτηριστική ειρωνεία του, ξέρει να κρατάει μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο ανάλαφρο και στο ουσιαστικό, χωρίς όμως ποτέ να χάνει την ευρύτερη ιστορική του προοπτική.

Η οικονομική εξαθλίωση των ορθοδόξων, το χαμηλό επίπεδο της παιδείας τους, η αμφίβολη ηθική τους ακεραιότητα, έκδηλη στην τάση τους για δολοπλοκίες και χρηματισμό, στάθηκαν πολλές φορές εμπόδιο για την επίτευξη των στόχων τους. Είναι καταστάσεις που ηχούν οδυνηρά οικείες στη σημερινή Ελλάδα. Οσο και αν έχουμε προσπαθήσει να τις διαγράψουμε από την ιστορική μας μνήμη, δεν επιτύχαμε προφανώς να τις απαλείψουμε από την καθημερινή μας ζωή. Στην προσπάθειά μας όμως να εξωραΐσουμε το παρελθόν μας απορρίπτουμε έναν ολόκληρο κόσμο μνήμης, συναισθήματος και εμπειρίας και γινόμαστε έτσι ακόμη φτωχότεροι από πριν. Το συναρπαστικό αφήγημα του Στίβεν Ράνσιμαν είναι ιδανικός τρόπος για να επαναπροσεγγίσουμε τις εξόριστες αυτές ιστορικές μνήμες. Κάποιες αδεξιότητες της μετάφρασης στερούν όμως από την ελληνική έκδοση μέρος της γοητείας του πρωτοτύπου.

Σερ Στίβεν Ράνσιμαν: Ο τελευταίος θρύλος
Ο βρετανός ιστορικός και συγγραφέας σερ Στίβεν Ράνσιμαν (1903-2000) υπήρξε ένας από τους τελευταίους θρύλους της βυζαντινολογίας. Τα βιβλία του εξακολουθούν και στις ημέρες μας να μυούν στον κόσμο του Βυζαντίου ένα ευρύτερο καλλιεργημένο κοινό μεταδίδοντας μιαν εικόνα θετική για τη συχνά παραγνωρισμένη περίοδο της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Αντίθετα όμως με ορισμένους σύγχρονους, «διαφημιστές» του Βυζαντίου, ο Ράνσιμαν ήταν πάνω απ΄ όλα ένας πρωτότυπος ιστορικός.

Εκπρόσωπος μιας κατάστασης πραγμάτων που έχει πια εκλείψει στις ημέρες μας, ο Στίβεν Ράνσιμαν αγάπησε την Ελλάδα όταν, σε ηλικία επτά ετών και αφού είχε ήδη διδαχθεί τα γαλλικά και τα λατινικά, προτίμησε να μάθει ελληνικά αντί γερμανικά. Με τους δύο του γονείς μέλη ταυτοχρόνως του βρετανικού κοινοβουλίου και έχοντας απολαύσει τα προνόμια της- επικεντρωμένης στους κλασικούςβρετανικής εκπαίδευσης της εποχής, ο Ράνσιμαν σπούδαζε στο Κέιμπριτζ όταν αποφάσισε να αφιερωθεί στη μελέτη της βυζαντινής περιόδου. Τον γοήτευσαν η πρωτοτυπία και η ιδιομορφία του ίδιου του βυζαντινού κόσμου, η οργάνωση, η εκλέπτυνση, η τέχνη και η πνευματικότητά του, ίσως και ο κάποιος εξωτισμός του.

Πιστός στην καλύτερη παράδοση των βρετανών περιηγητών, ο Ράνσιμαν ταξίδεψε πολύ σε μια εποχή που ο τουρισμός δεν είχε ακόμη εφευρεθεί. Συνάντησε ανθρώπους μυθικούς, από τον Ελευθέριο Βενιζέλο ως τον Που Γι, τον τελευταίο αυτοκράτορα της Κίνας, και τα ταξίδια του αποτελούσαν πηγή συναρπαστικών αφηγήσεων με τις οποίες αιχμαλώτιζε τον συνομιλητή του, όπως ακριβώς τα βιβλία του αιχμαλωτίζουν ακόμη και σήμερα τον αναγνώστη.


tovima.

Διαβάστε περισσότερα...

Ο Τσίλλερ ένωσε 4 χώρες

Ο άγνωστος Τσίλλερ, ο Βαυαρός αρχιτέκτονας που ομόρφυνε την Ελλάδα, πριν από περίπου ενάμιση αιώνα, αποκαλύπτεται σε μια εντυπωσιακή έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη, που εγκαινιάστηκε χθες το βράδυ και θα διαρκέσει έως τις 29 Αυγούστου.

Μια έκθεση που συνδέει τέσσερις χώρες: Την Ελλάδα, όπου εργάστηκε και έζησε ο Τσίλλερ έως τον θάνατό του, την πατρίδα του Γερμανία, την Αυστρία, καθώς στη Βιέννη ήταν το γραφείο του δασκάλου του Θεόφιλου Χάνσεν, και τη Δανία, χώρα καταγωγής του Χάνσεν.
Μια έκθεση που της αξίζει να ταξιδέψει εκτός Ελλάδας, με έναν θησαυρό περίπου 400 σχεδίων υλοποιημένων και μη έργων του Τσίλλερ, που αγοράστηκε από την Εθνική Πινακοθήκη το 1961, με πρωτοβουλία του τότε διευθυντή Μαρίνου Καλλιγά.
Μπαίνοντας στον ισόγειο χώρο, ο επισκέπτης της έκθεσης θα αντικρίσει το επιβλητικό σχέδιο του Μεγάρου Μελά, απλωμένο σε ολόκληρο τοίχο. Θα κατατοπιστεί για την εποχή του (έγγραφα, επιστολές κ.ά.), θα ξεχωρίσει τρία από τα θέατρα που σχεδίασε: Εθνικό Θέατρο, Δημοτικό Θέατρο Αθηνών στην πλατεία Κοτζιά, που γκρεμίστηκε το 1940, και Θέατρο Ζακύνθου, που καταστράφηκε από τους σεισμούς.

Η γνωριμία με τον δάσκαλό του Χάνσεν, με προτροπή του οποίου ο νεαρός Τσίλλερ ήρθε στην Αθήνα το 1861, ως επόπτης για το χτίσιμο της Σιναίας Ακαδημίας, συνεχίζεται στον ημιώροφο με τα αρχαιολογικά του ενδιαφέροντα (ανακάλυψε το Παναθηναϊκό Στάδιο, μελέτησε την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα κ.ά.).
«Δροσιά για τα μάτια», σύμφωνα με τη Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, όλα τα έργα του Τσίλλερ, μερικά από τα οποία, όπως το Ιλίου Μέλαθρον, το Θέατρο της Πάτρας κ.ά., απολαμβάνουμε μέσα από πολύχρωμα σχέδια, σε ένα στήσιμο που έλκει το βλέμμα, στη «μαρμάρινη» αίθουσα. Στον ίδιο χώρο, υπάρχουν σχέδια επίσης για ιδιωτικές κατοικίες και επαύλεις, ναούς, διακοσμήσεις εσωτερικών χώρων, φωτογραφίες κ.ά.
Τρία ολόκληρα χρόνια προετοίμαζε την έκθεση η επιμελήτρια Μαριλένα Κασιμάτη, στόχος της οποίας ήταν να αναδείξει τόσο την αρχιτεκτονική της Αθήνας όσο και τα σχέδια-έργα τέχνης του Τσίλλερ.
Προσπάθειες
Η έκθεση Τσίλλερ είναι ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος και επιπέδου. Ωστόσο, οι προσπάθειες που έγιναν να ταξιδέψει στο εξωτερικό δεν απέδωσαν. «Ελπίζουμε τώρα που θα παρουσιαστεί η έκθεση να αλλάξουν γνώμη» (Μ. Λαμπράκη-Πλάκα).
ethnos

Διαβάστε περισσότερα...

Ένα εκατ. βιβλία ψηφιοποιεί η Google στην Ιταλία

Τα έργα, για τα οποία δεν υπάρχουν δικαιώματα, προέρχονται από τις βιβλιοθήκες της Ρώμης και της Φλωρεντίας.

Η αμερικανική μηχανή αναζήτησης Google και το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού υπέγραψαν σήμερα στη Ρώμη για την ψηφιοποίηση ενός εκατομμυρίου βιβλίων χωρίς δικαιώματα από τις εθνικές βιβλιοθήκες της Ρώμης και της Φλωρεντίας.
«Η Google θα αναλάβει το κόστος της ψηφιοποίησης των έργων αυτών και θα εγκαταστήσετε ένα κέντρο ψηφιοποίησης στην Ιταλία», αναφέρει σε ανακοινωσή της η Google, διευκρινίζοντας ότι τα βιβλία θα είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της Google Books.

«Αυτή είναι η πρώτη συμφωνία μας με το Υπουργείο Πολιτισμού μιας κυβέρνησης», δήλωσε ο επικεφαλής των παγκόσμιων πωλήσεων της Google, Νίκες Αρόρα, σε συνέντευξη Τύπου.
«Πιστεύουμε ότι το σχέδιο αυτό θα ανοίξει το δρόμο και για άλλα πιθανά σχέδια στην Ευρώπη», πρόσθεσε.
«Η συμφωνία έχει μια ισχυρή πολιτική σημασία (...) η Ιταλία τίθεται έτσι στην πρώτη γραμμή στον τομέα αυτό, με την πεποίθηση ότι εμπλουτίζει σημαντικά την πολιτιστική κληρονομιά που είναι δωρεάν διαθέσιμη στο διαδίκτυο», δήλωσε με ικανοποίηση ο ιταλός υπουργός Πολιτισμού Σάντρο Μπόντι.
Σύμφωνα με την Google, ένα μέρος από τις συλλογές αυτές θα είναι εύκολα διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή σε οποιονδήποτε έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο.
Επιπλέον, η μηχανή αναζήτησης δεσμεύεται να παρέχει στις βιβλιοθήκες ψηφιακά αντίγραφα των βιβλίων αυτών, «επιτρέποντάς τους έτσι να τα κάνουν προσβάσιμα στους αναγνώστες σε άλλες πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως το Europeana».
Έχουν ήδη καταχωρηθεί σε καταλόγους 285.000 βιβλία που συνοδεύονται από τα μετα-δεδομένα τους (metadata) από την Εθνική Υπηρεσία Βιβλιοθηκών (SBN), διευκρινίζει το Google. Ο κατάλογος των βιβλίων που έχουν επιλεγεί για να ψηφιοποιηθούν από την Google θα ολοκληρωθεί κατά τα επόμενα δύο χρόνια και μετά θα «φορτωθούν» στο διαδίκτυο.

Διαβάστε περισσότερα...

Εγκαινιάστηκε το Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης»

Το Ίδρυμα ήταν «ένα όνειρό ζωής» δήλωσε εμφανώς συγκινημένος ο σκηνοθέτης των ταινιών «Ζορμπάς» και «Στέλλα» μεταφραστής, ηθοποιός, παραγωγός και ποιητής Μιχάλης Κακογιάννης απόψε στην εκδήλωση για τα εγκαίνια του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης».

Εκφράζοντας την αγάπη και την πίστη του προς τη νέα γενιά καλλιτεχνών και δημιουργών τόνισε ότι η σημασία του Ιδρύματος έγκειται στο ότι «θα μπορούν οι νέοι να βρίσκουν μια συνέχεια της δικής μου προσφοράς».
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο οποίος μαζί με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Δ. Χριστόφια εγκαινίασε το Ίδρυμα, το χαρακτήρισε ως μια «νέα εστία πολιτισμού» για την Ελλάδα. Τόνισε ότι με τη δημιουργία του Ιδρύματος «γεννιούνται νέες προσδοκίες και όνειρα για την καλλιτεχνική δημιουργία». Απευθυνόμενος προς τον κ. Κακογιάννη εξέφρασε την βεβαιότητά του ότι «θα συνεχίσει να προσφέρει με το ίδιο πάθος και με ακόμα πιο δημιουργική διάθεση» και εξέφρασε ευγνωμοσύνη και υπερηφάνεια εκ μέρους όλων των Ελλήνων.

Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Δημήτρης Χριστόφιας αφού εξέφρασε και αυτός αισθήματα συγκίνησης και υπερηφάνειας τόνισε ότι το όνομα «Μιχάλης Κακογιάννης» σημαίνει αγάπη και πάθος για την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο κ. Χριστόφιας εξήρε την προσωπικότητα και το έργο του «κορυφαίου καλλιτέχνη και σκηνοθέτη παγκόσμιας εμβέλειας» και τον ευχαρίστησε εκ μέρους όλων των Κυπρίων, γιατί κατάφερε να εκφράσει διεθνώς τον πόνο και την αγωνία των Κυπρίων μέσα από ταινίες όπως «Αττίλας 74». Επισήμανε ότι το όραμα του «ιδιοφυή δημιουργού» για το Ίδρυμα είναι να αποτελέσει ένα χώρο έκφρασης και δημιουργίας για τους νέους.
«Δεν υπήρξε ποτέ αναχωρητής. Θα προτείνει, θα δίνει λύσεις, θα εμπνέει. Αυτό έχουν οι νέοι ανάγκη, την έμπνευση» τόνισε ο κ. Χριστόφιας. Κλείνοντας τον χαιρετισμό του ο κ. Χριστόφιας ευχαρίστησε στο πρόσωπο του κ. Παπούλια τον Ελληνικό λαό για τη στήριξή του στον αγώνα της Κύπρου.
Εκ μέρους του Πρωθυπουργού, χαιρετισμό εκφώνησε η Υπουργός Παιδείας και δια βίου Μάθησης Άννα Διαμαντοπούλου η οποία τόνισε ότι ο Μ. Κακογιάννης «ό,τι έκανε υπερέβαινε τα ελληνικά σύνορα και το έκανε παγκόσμιο». Με ταινίες όπως η «Στέλλα» και «Το κορίτσι με τα μαύρα» αποτύπωσε τον δυναμισμό της γυναίκας στις εποχές που θα έρχονταν. Η υπουργός επισήμανε ότι ο χώρος του Ιδρύματος θα προσφέρει στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι θα μπορούν να δημιουργήσουν.
«Ο πολιτισμός είναι το ατομικό όπλο» ανέφερε η κ. Διαμαντοπούλου επισημαίνοντας ότι στην προσπάθεια που κάνει η κυβέρνηση προκειμένου να αναβαθμίσει την παιδεία με το «Νέο Σχολείο», βασική προτεραιότητα είναι ο πολιτισμός και εξέφρασε την βεβαιότητα ότι το Ίδρυμα θα είναι ένας «πολύτιμος συνεργάτης» σε αυτή την προσπάθεια.
Ο αρχιτέκτονας του Ιδρύματος κ. Β Σγούτας ευχαρίστησε όλους όσοι βοήθησαν στη δημιουργία του έργου και τόνισε ότι «θα είναι ανοιχτό σε νέες ιδέες και σε νέους καλλιτέχνες και θα αποτελέσει πολιτιστικό πόλο με φρέσκους προσανατολισμούς».
Κατά τη διάρκεια της τελετής προβλήθηκαν αποσπάσματα από τις ταινίες «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», «Τρωάδες» και «Ηλέκτρα». Ο Κ. Μαρκουλάκης και ο Β. Κυριακίδης ερμήνευσαν αποσπάσματα από τον «Άμλετ» και τον «Κοριολάνο», αντίστοιχα σε μετάφραση Μ. Κακογιάννη. Εξαιρετική ήταν η ερμηνεία της σκηνής στο μπαλκόνι, από το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» σε σκηνοθεσία του Μ. Κακογιάννη, από τους νεαρούς ηθοποιούς Φ. Καράλη και Κ. Γιρονικολό.
Η εκδήλωση έκλεισε με μελοποιημένη ποίηση του Μ. Κακογιάννη ερμηνευμένη από τη Λ. Βίσση. Την εκδήλωση παρουσίασε η ηθοποιός Κάτια Δανδουλάκη. Στα εγκαίνια παραβρέθηκε ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου Μάριος Καρογιάν, ο τ. Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Δ. Σιούφας, η πρώην υπουργός και βουλευτής της ΝΔ Ντ. Μπακογιάννη καθώς και μέλη από τον επιχειρηματικό και καλλιτεχνικό κόσμο.

Διαβάστε περισσότερα...

Το προσωπικό αρχείο του Αλή Πασά έρχεται για πρώτη φορά στο φως

Αλληλογραφούσε με τον Ναπολέοντα και οι Φιλικοί τον αποκαλούσαν συνθηματικά «Ο πενθερός»

Εξόντωσε τους Σουλιώτες, έπνιξε την Κυρα-Φροσύνη, σχεδίασε τη δολοφονία του πεθερού και του γαμπρού του, έμαθε στους Έλληνες αρματολούς να πολεμάνε. Η ζωή του ήταν πολυτάραχη, η εξουσία του ευρύτατη, η σταδιοδρομία του αιματηρή και η πτώση του εκκωφαντική. Ποιος όμως ήταν στην πραγματικότητα ο Τεπελενλής Αλής, πασάς των Ιωαννίνων; Σήμερα για πρώτη φορά η αλήθεια ξεπροβάλλει πίσω από τον μύθο του χάρη στη δημοσίευση του προσωπικού του αρχείου.

Χίλια τετρακόσια εξήντα εννέα ελληνόγλωσσα έγγραφα από το συρτάρι του Αλή Πασά δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά στο σύνολό τους, στην τετράτομη έκδοση του Αρχείου του, που φωτίζει σε βάθος μια από τις σπουδαιότερες περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Επιστημονικός υπεύθυνος και σχολιαστής, ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς της μεταπολεμικής Ελλάδας, ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, ο οποίος μας παρουσιάζει με αδρές γραμμές και τον χαρακτήρα του Τεπελενλή.

Εφέντι μου, ετούτη είναι όλη φουκαράδς και δεν έχουν προτον ψομί να φαν και θέλα πεθάνουν από την πήναν...

Από τους βασικούς αρχηγούς της πολιορκίας του Σουλίου, ο Μπεκήρ Τζογαδούρης, ζητά στις 8/5/1804 από τον Αλή Πασά να βοηθήσει τους φτωχούς Σουλιώτες που έχουν απομείνει εκεί, δίνοντάς τους δουλειά και έναν παπά «ότι η Ρομέγη χορής παπάν δεν ημπορούν να γκάμουν». Ο Αλή Πασάς είναι 54 χρόνων τότε, και θα ζήσει άλλα 18 ώς τα 72 του, οπότε θα δολοφονηθεί το 1822 με εντολή του Σουλτάνου Μαχμούτ Β΄, πάνω στο νησάκι της λίμνης των Ιωαννίνων όπου είχε καταφύγει και ζούσε μια απροσδόκητη και τρυφερή σχέση με την Κυρα-Βασιλική. Σε εκείνα τα νερά, είχε διατάξει το 1804 να θανατωθούν με πνιγμό η Γιαννιώτισσα Κυρα-Φροσύνη- μια επώνυμη αρχόντισσα της πόλης- και 17 ακόμα γυναίκες με το πρόσχημα του άσεμνου βίου.

Αλβανός μουσουλμάνος, γεννημένος στο Τεπελένι (οικισμό του Μπερατίου), από οικογένεια δραστήριων και διεκδικητικών τοπικών μπέηδων, πατέρας τριών γιων (Βελή, Μουχτάρ και Σαλήχ), ο Αλής διορίστηκε πασάς (περιφερειακός διοικητής) των Ιωαννίνων το 1788. Από τις αρχές του 19ου αιώνα είχε υπό τον έλεγχό του όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα νότια από το Δυρράχιο (εκτός από την Αττική), καθώς και την Πελοπόννησο, ενώ παράλληλα επεκτεινόταν και προς το Ιόνιο. Στα μάτια των πολλών, ήταν δηλαδή ο κύριος υπερασπιστής του δυτικού τμήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ίδιος, ωστόσο, γνωρίζοντας- όπως σημειώνει ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος-, ότι λόγω της καταγωγής του δεν θα μπορούσε ποτέ να παίξει στην κεντρική σκηνή της οθωμανικής πολιτικής, οραματιζόταν μια δική του κληρονομική ηγεμονία εντός της αυτοκρατορίας, κάτι που δεν κατάφερε τελικά να κάνει.

OΑλή Πασάς ήταν μια προσωπικότητα στα όρια της ιδιοφυΐας αφενός και της νεύρωσης αφετέρου. Όπως προκύπτει από το Αρχείο του και από την Εισαγωγή του Παναγιωτόπουλου, είχε μια πρωτόγονη και ταυτόχρονα επεξεργασμένη πολιτική σκέψη και έντονη λαϊκή συνείδηση που του επέτρεψε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τόσο τις πολιτικο-διπλωματικές συνθήκες της εποχής του όσο και τις ατέλειες του οθωμανικού διοικητικού συστήματος. Ήταν από όλους τους πασάδες εκείνος που κατάλαβε καλύτερα τα παιχνίδια των ευρωπαϊκών δυνάμεων και που επικοινωνούσε περισσότερο με τη Δύση- αλληλογραφούσε μάλιστα με τον Ναπολέοντα-, ωστόσο δεν ήταν δυτικόφρων και παρέμεινε παραδοσιακός. Η υποτιθέμενη ανεξιθρησκία του ήταν μια μορφή συγκάλυψης της επιθετικότητάς του. Στην πραγματικότητα ήταν δεισιδαίμων και αβυσσαλέα καχύποπτος, βίαιος τόσο απέναντι στους χριστιανούς (π.χ. Σουλιώτες) όσο και απέναντι στους ομοθρήσκους του. Και σε μια εποχή κατά την οποία τα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν συνήθως ετήσια, εκείνος κατάφερε να γίνει ο μακροβιότερος πασάς σε ένα πόστο, μένοντας κυρίαρχος στα Ιωάννινα για 33 χρόνια!

Για ποιον λόγο, κύριε Παναγιωτόπουλε, μας ενδιαφέρει σήμερα ο Αλή Πασάς;

Πρώτα πρώτα διότι είναι μια κυρίαρχη φυσιογνωμία της ελληνικής ιστορίας, που έχει σχέση με την Ελληνική Επανάσταση. Όλο το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό που έλαβε μέρος στον Αγώνα είναι άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένο με τον Αλή Πασά: είτε στην υπηρεσία του όπως ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, ο Πανουργιάς ή ο Κίτσος Τζαβέλλας και στην αυλή του όπως ο Κωλέττης, ο Βηλαράς, ο Ψαλίδας, είτε ως αντίπαλοί του. Όπως οι Σουλιώτες οι οποίοι εξοντώνονται το 1803 από τον Αλή αλλά επιστρέφουν το 1820 στο Σούλι για να τον στηρίξουν εναντίον των σουλτανικών στρατευμάτων που τον πολιορκούν όταν κηρύσσεται αποστάτης. Σκεφθείτε πως στο ξεκίνημα του Αγώνα, επί 10-11 μήνες ο Αλή και οι Έλληνες συμβαδίζουν, και σε κάποιο βαθμό συνεργάζονται- αν και όχι ρητά- εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Πύλης, ώσπου ο πανίσχυρος Αλή νικιέται. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι οι Φιλικοί, στο συνθηματικό γλωσσάρι τους τον έλεγαν «Ο Πενθερός».

Ο Αλή έχει όμως ειδικό βάρος και επειδή σχετίζεται με την αναδυόμενη εθνική ιστορία της Αλβανίας, με την ιστορία της φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας καθώς και με τα διεθνοποιημένα, όπως λέτε, Επτάνησα...

Φυσικά, διότι είναι περιφερειακός πασάς σε ζωτική περιοχή των ελληνικών χωρών, με ισχυρή αναλογία ορθόδοξου πληθυσμού, ισχυρή ορθόδοξη αλβανική κοινότητα, ισχυρή παρουσία Αλβανών μουσουλμάνων που παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό εκτουρκισμού (είναι ελληνόφωνοι/αλβανόφωνοι), μια περιοχή που παράλληλα δέχεται μεγάλη εισροή ιδεών του Διαφωτισμού. Επίσης διότι βρίσκεται σε επαφή με τα Ιόνια Νησιά σε μια εποχή όπου εναλλάσσονται εκεί τέσσερις διαδοχικές ηγεμονίες (Βενετία, Γαλλία, Ρωσία, Αγγλία), άρα το πασαλίκι του γίνεται δίαυλος για τη συνάφεια με τη Δύση. Τέλος επειδή την ώρα που η αυτοκρατορία μοιάζει να μην είναι σε θέση να διαχειριστεί την εξουσία, εκείνος γίνεται από τους πλέον χαρακτηριστικούς εκφραστές σεπαρατιστικών (χωριστικών) λύσεων που προσβλέπουν στον ρεφορμισμό (μεταρρύθμιση) του σουλτανικού καθεστώτος. Στο τέλος βέβαια, η δική του λύση θα αποδειχθεί αναποτελεσματική και το μόνο αντίπαλο μοντέλο που θα αποδώσει θα είναι εκείνο που θα στηριχθεί στις εθνικές κοινότητες. Η λύση δηλαδή που εκπροσωπούν η σερβική και η Ελληνική Επανάσταση.

Στην υπηρεσία του Αλή Πασά συναντάμε ορισμένα πρόσωπα που θα παίξουν ηγετικό ρόλο στην Επανάσταση, όπως ο Ανδρούτσος ή ο Καραϊσκάκης. Πώς συμβιβάζονται αυτές οι συμπεριφορές όργανα εξουσίας και στοιχεία αντίστασης;

Η υπηρεσία χριστιανών ως φρουρών της υπαίθρου είναι από παλιά γνωστή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτοί είναι οι αρματολοί που ο λαός τούς δέχεται κυρίως επειδή κυνηγάνε τους ληστές. Ο Αλή Πασάς έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον θεσμό, τον αναβάθμισε και με την πολιτική τού διαίρει και βασίλευε, χρησιμοποίησε δεξιοτεχνικά ορισμένες από τις ομάδες των ορεινών περιοχών (της Στερεάς κυρίως και της Ηπείρου) για τη δημιουργία δικής του τοπικής επιρροής. Όταν όμως ξεσπά η Επανάσταση, ο Αλή Πασάς βρίσκεται υπό διωγμόν από την Υψηλή Πύλη και οι αρματολοί, εν μέρει ή σταδιακά, αποδεσμεύονται από την επιρροή του και προσχωρούν στην εθνική εξέγερση. Ωστόσο, σε σχέση με άλλες ομάδες όπως οι κοτζαμπάσηδες ή ο κλήρος, εκείνοι αμφιταλαντεύτηκαν περισσότερο απ΄ όλους ως προς τη βαθύτερη ιδεολογική τους ένταξη. Ήταν όμως τόσο απαραίτητοι για να υπάρξει ένοπλη αντίσταση στην αυτοκρατορία, ώστε οι άλλες ομάδες ανέχονταν τις αδυναμίες τους.

Είναι ο Αλή Πασάς ο πρόδρομος της αλβανικής αφύπνισης;

Αυτό υποστηρίζεται από μερίδα της αλβανικής ιστοριογραφίας, και είναι μια επιβίωση των ρομαντικών ιδεών για τη συγκρότηση των βαλκανικών ταυτοτήτων. Ο Αλή είναι ένας Αλβανός, μουσουλμάνος, Οθωμανός πασάς αλλά δεν φαίνεται να είχε ποτέ δράση εθνοτικού τύπου. Δεν έδειξε ποτέ καμία ιδιαίτερη εύνοια προς τους αλβανικούς ή αλβανόφωνους πληθυσμούς, ούτε προκύπτει από πουθενά καμία φροντίδα του για την ανάδειξη μιας ιδιαίτερης αλβανικής κουλτούρας. Αντίθετα απεχθανόταν ιδιαίτερα τους αλβανικής καταγωγής τοπικούς μουσουλμάνους ηγεμονίσκους και τις ανυπότακτες κοινότητες.

Στη σχολική ιστορία το Σούλι εμφανίζεται ως πρόδρομος της ελληνικής εξέγερσης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τι μαθαίνουμε γι΄ αυτό, από το Αρχείο του Αλή Πασά;

Οι Σουλιώτες ήταν μια ανυπότακτη ορεινή κοινότητα, στηριγμένη στη δύναμη των όπλων, που ζούσε από την έμμεση ή άμεση εκμετάλλευση των γειτονικών πληθυσμών. Από τη στιγμή λοιπόν που ο Αλή Πασάς ήθελε να επεκτείνει την κυριαρχία του σε όλη την περιοχή, δεν μπορούσε να ανεχτεί τοπικούς θύλακες μη ελεγχόμενης εξουσίας• γι΄ αυτό επιδίωξε με τέτοια επιμονή τη φυσική τους εξόντωση. Από το Αρχείο του μαθαίνουμε όλη τη διαδικασία της πολιορκίας του Σουλίου και τη σταδιακή αποδυνάμωση της άμυνας των Σουλιωτών, περισσότερο από κούραση και διάσπαση της εσωτερικής συνοχής τους παρά από κλασικού τύπου προδοσία, όπως κατά καιρούς έχει γραφτεί.

Επιχείρηση αρετής με θύμα την Κυρα-Φροσύνη

Η πράξη που προσδιορίζει αμετάκλητα τα όρια και τον χαρακτήρα της ηγεμονίας του Αλή Πασά στα Γιάννινα είναι το αποτρόπαιο έγκλημα, η δολοφονία της Κυρα-Φροσύνης και ακόμα δεκαεπτά γυναικών, στο πλαίσιο μιας «επιχείρησης αρετής». Η θανάτωσή τους με πνιγμό, με μια απλή απόφαση του Πασά, χωρίς κανενός είδους άλλη νομιμοποίηση μάς γυρίζει πίσω στην καρδιά του οθωμανικού συντηρητισμού και είναι μια πράξη- τομή σ΄ αυτήν την πόλη του Διαφωτισμού. Πέρα από τη μυθολογία που την περιβάλλει για την υποτιθέμενη σχέση της με τον Μουχτάρ Πασά, γιο του Αλή, ή για το δαχτυλίδι της γυναίκας του που βρέθηκε στα χέρια της, η Ευφροσύνη, σύζυγος εμπόρου και μητέρα δύο παιδιών αντιπροσωπεύει με τα ντυσίματά της, τα γλέντια της, τις παρέες και την ανεξαρτησία της ένα νέο ήθος που εγκαθίσταται στα Γιάννινα. Ένα ήθος «ευρωπαϊκό», που απειλεί να υπονομεύσει την ιερή τάξη των πραγμάτων και να διασπάσει τον παραδοσιακό ιστό. Αυτό είναι που δεν μπορεί να αποδεχθεί ούτε η πόλη στο σύνολό της (εξ ου και η κατοπινή σιωπή) ούτε βέβαια και ο Αλή Πασάς.

Πολύτιμα έγγραφα

Τα πολύτιμα αυτά ντοκουμέντα του Αλή Πασά αποτυπώνουν τα πάρε- δώσε του στην πιο δραστήρια περίοδο της ηγεμονίας του (1788-1822), μέχρι τον θάνατό του και ανήκαν στη συλλογή του Κωνσταντινουπολίτη Ι. Χώτζη που φυλάσσεται στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Αθηνών. Η έκδοσή τους από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) έχει και ένα πρόσθετο ενδιαφέρον, διότι συνιστά μια σημαντική επιστημονική πρόταση του Β. Παναγιωτόπουλου. Το καθένα από τα 1.469 έγγραφα συνοδεύεται από μια μίνι μελέτη με τη μορφή εισαγωγικού σημειώματος το οποίο καθιστά προσιτές στους ερευνητές και στο κοινό τις βουβές και αποσπασματικές πληροφορίες που κρύβει το Αρχείο του Αλή Πασά. Ειδικευμένος στην Τουρκοκρατία, ο Παναγιωτόπουλος υπογράφει και το γοητευτικό (και τεκμηριωμένο πλέον) πορτρέτο - ψυχογράφημα του Τεπελενλή (148 σελίδες στον Δ΄ τόμο) το οποίο απαντάει στις ιδεολογικά φορτισμένες και συνήθως καταγγελτικές βιογραφίες που έχουν κυκλοφορήσει γι΄ αυτόν.

Η έκδοση- στην οποία συνεργάστηκαν και οι Δημήτρης Δημητρόπουλος και Παναγιώτης Μιχαηλάρης- συμπληρώνεται από ένα εκτεταμένο Γλωσσάρι, βασική Βιβλιογραφία και Ευρετήρια προσώπων, τόπων, όρων και αξιωμάτων.
tanea

Διαβάστε περισσότερα...

Τουρκική πρωτιά στο Βερολίνο

Στην τουρκική ταινία «Μέλι», του Σεμίχ Καπλάνογλου, απονεμήθηκε η Χρυσή Αρκτος του 60ού Φεστιβάλ του Βερολίνου. Μια ωραία λήξη για τη φετινή εορταστική Μπερλινάλε, με τη βράβευση μιας ταινίας δοσμένης με ποίηση και λυρισμό, το τρίτο μέρος μιας εξαιρετικής ημι-αυτοβιογραφικής τριλογίας που ο Καπλάνογλου είχε αρχίσει με το «Αβγό» και συνέχισε με το «Γάλα».

Το «Μέλι», ύμνος ταυτόχρονα στη φύση αλλά και σχόλιο πάνω στους κινδύνους της καταστροφής της, περιγράφει τη δύσκολη ζωή μιας οικογένειας σε ορεινή περιοχή της Ανατολίας, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Κέρδισε και το βραβείο καλύτερης ταινίας της Οικουμενικής Επιτροπής Κριτικών.

Είναι η δεύτερη φορά μέσα στην τελευταία δεκαετία που Τούρκος σκηνοθέτης κερδίζει τη Χρυσή Αρκτο -η προηγούμενη ήταν το 2004 με την ταινία «Μαζί ποτέ» του Φατίχ Ακίν. Η βράβευση του Καπλάνογλου δείχνει μια στροφή στη διάρκεια των τελευταίων περίπου δέκα χρόνων της Μπερλινάλε να βραβεύει ταινίες μη αμερικανικές. Φέτος, μάλιστα, το πνεύμα αυτό κυριάρχησε και στα υπόλοιπα βραβεία τής κριτικής επιτροπής, με πρόεδρο τον Γερμανό σκηνοθέτη, Βέρνερ Χέρτσοκ.
- Το δεύτερο σημαντικό βραβείο του φεστιβάλ, η Αργυρή Αρκτος για το Ειδικό Βραβείο της κριτικής επιτροπής, απονεμήθηκε στη ρουμανική ταινία «Αν θέλω να σφυρίξω, σφυρίζω» του Φλόριν Σέρμπαν. Η ταινία κέρδισε και το βραβείο «Αλφρεντ Μπάουερ», που απονέμεται στη μνήμη του ιδρυτή του φεστιβάλ σε έργο ιδιαίτερης καινοτομίας.
- Ο Ρόμαν Πολάνσκι δεν έμεινε απ' έξω από τα βραβεία. Αργυρή Αρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας κέρδισε για την ταινία του «Ο συγγραφέας-φάντασμα», γύρω από ένα συγγραφέα που αναλαμβάνει να γράψει τα απομνημονεύματα ενός πρώην πρωθυπουργού (εμπνευσμένου από τον Τόνι Μπλερ) για να μπλέξει σε μια θανάσιμη περιπέτεια. Δυστυχώς, ο ίδιος ο σκηνοθέτης, εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων εναντίον του, δεν μπόρεσε να παραστεί στην τελετή λήξης για να το παραλάβει.
- Δύο βραβεία απονεμήθηκαν σε μιαν άλλη από τις καλύτερες ταινίες της φετινής Μπερλινάλε, τη ρωσική «Πώς τέλειωσα αυτό το καλοκαίρι» του Αλεξέι Ποπογκρέμπσκι: βραβείο εξαιρετικής καλλιτεχνικής επίτευξης στον τομέα της φωτογραφίας στον Πάβελ Κοστομάροβ και βραβείο ανδρικής ερμηνείας εξίσου στους δύο πρωταγωνιστές της, Γκριγκόρι Ντομπρίγκιν και Σεργκέι Πουσκέπαλις.
- Το βραβείο γυναικείας ερμηνείας κέρδισε η Γιαπωνέζα Σινόμπου Τερατζίμα για το ρόλο της πιστής συζύγου που αναλαμβάνει, για την πατρίδα και τον αυτοκράτορα, να φροντίζει τον ανάπηρο από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο παρασημοφορημένο ήρωα άντρα της στην ταινία «Η κάμπια» του Κότζι Γουακαμάτσου.
- Η μόνη, κάπως αδικημένη ταινία ήταν η κινέζικη «Χωριστά, μαζί» του Γουάνγκ Κουάν'αν, που περιορίστηκε στο βραβείο καλύτερου σεναρίου - ίσως επειδή ο σκηνοθέτης της είχε ήδη βραβευτεί με τη Χρυσή Αρκτο το 2007 για τον «Γάμο της Τούγια».
- Το βραβείο καλύτερης πρώτης ταινίας απονεμήθηκε στη «Sebbe» του Μπαμπάκ Νατζάφι, που προβλήθηκε στο τμήμα «Generation», γύρω από ένα μοναχικό 15χρονο αγόρι, εφευρέτη στις ελεύθερες ώρες του, που καταφέρνει να φτιάξει μια βόμβα.
- Τέλος, το βραβείο της Διεθνούς Κριτικής (FIPRESCI) για την καλύτερη ταινία του διαγωνιστικού απονεμήθηκε στη σουηδική ταινία «Μια οικογένεια» της Περνίλε Φίσερ Κρίστενσεν, γύρω από το θέμα της πίστης στην οικογένεια, μέσα από την ιστορία μιας νέας γυναίκας που, με την αρρώστια του πατέρα της, αναγκάζεται να αναλάβει την ευθύνη της οικογενειακής επιχείρησης.
- Το βραβείο για την καλύτερη ταινία του «Πανοράματος» πήγε στην «Παρέλαση» του Ιάπωνα Ισάο Γιουκισάντα και εκείνο του «Φόρουμ» στην «Παγίδα για καβούρια» του Κολομβιανού σκηνοθέτη Οσκαρ Ρουίζ Νάβια. *
enet

Διαβάστε περισσότερα...

Γίνεται... πτηνό για να απαγγείλει στίχους

Μπορεί άραγε η μουσική να αποδοθεί μέσα από ζωγραφικές εικόνες; Η ζωγραφική εμπεριέχει μέσα της τη μουσική; Στα παραπάνω ενδιαφέροντα ερωτήματα θα μας απαντήσει, επί του πρακτέου, ο Αλέκος Φασιανός στις 23 του μήνα στην Αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» (Φίλων της Μουσικής) του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε ένα ρόλο-έκπληξη.

Ο διάσημος ζωγράφος μαζί με τον πιανίστα Γιάννη Βακαρέλη και ομάδα εξαίρετων μουσικών θα συναντηθούν στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής για να παρουσιάσουν ένα απροσδόκητο πάντρεμα της μουσικής με την εικόνα.
Στο πρώτο μέρος της παράστασης ο Αλέκος Φασιανός θα κληθεί να «ζωγραφίσει» τη μουσική. Πώς θα γίνει αυτό; Ο ζωγράφος θα βρίσκεται στα παρασκήνια και θα αυτοσχεδιάζει, ενώ οι μουσικοί που θα είναι πάνω στη σκηνή θα παίζουν συνθέσεις του Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ, του Νταριούς Μιγιό, του Αστορ Πιατσόλα, του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, του Αλφρεντ Νιούμαν και του Μάνουελ Πόνσε. Το κοινό θα παρακολουθεί τον Αλέκο Φασιανό εν δράσει, καθώς μια κάμερα που θα έχει στηθεί στα παρασκήνια θα παρακολουθεί, λεπτό προς λεπτό, τις κινήσεις και την έμπνευσή του και θα τις μεταφέρει στη σκηνή, μέσα από μια μεγάλη οθόνη.

Στο δεύτερο μέρος θα δούμε τον σημαντικό ζωγράφο σε έναν πραγματικά απροσδόκητο ρόλο. Ο Φασιανός θα ανέβει στη σκηνή, μεταμφιεσμένος σε φασιανό, απεικονισμένο με τον δικό του τρόπο, και θα απαγγείλει ευτράπελους στίχους από τη δημοφιλή σουίτα του ρομαντικού Καμίγ Σεν-Σανς «Το Καρναβάλι των Ζώων».
Το έργο θα αποδίδουν ο Γιάννης Βακαρέλης στο πιάνο, η Katrine Gislinge, ο Μάνος Μαργαζιώτης και ο Lars Bjornkjaer στο βιολί, ο Sune Ranmo στη βιόλα, ο Leo Winland στο βιολοντσέλο, ο Βασίλης Παπαβασιλείου στο κοντραμπάσο, ο Νίκος Νικόπουλος στο φλάουτο και ο Δημήτρης Τζαφέστας στο ξυλόφωνο. Ο Αλέκος Φασιανός έχει επιμεληθεί και το σκηνικό της παράστασης, καταθέτοντας μέσα από αυτό το προσωπικό του σχόλιο πάνω στη ζωολογική αυτή μουσική φαντασία.
«Το Καρναβάλι των Ζώων» κρύβει μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Ο Σεν-Σανς το έγραψε το 1886, ενώ έκανε τις καλοκαιρινές διακοπές του κάπου στην Αυστρία. Η συνθετική διάθεσή του ήταν ευτράπελη, όχι όμως και παιδαριώδης. Ο φόβος όμως ότι μια τέτοια, ελαφριά μουσική σύνθεση θα στιγμάτιζε αρνητικά τη συνθετική καριέρα του, τον έκανε να απαγορεύσει τη δημόσια εκτέλεσή του όσο βρισκόταν στη ζωή. Εμελλε ωστόσο, μετά τον θάνατό του, αυτή η σύνθεση, από την οποία ένιωθε να απειλείται, να γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του. Και δικαίως, καθώς όπως τα περισσότερα έργα του, έτσι και αυτό διαθέτει κάποια σημαντικά «προσόντα», όπως είναι η κομψότητα της φόρμας, οι ωραίες αρμονίες, οι χαριτωμένες μελωδικές επινοήσεις.
Το 1949 «Το Καρναβάλι των Ζώων» κυκλοφόρησε από την Columbia με μαέστρο τον Αντρέ Κοστελάνετς και αφηγητή τον Νόελ Κάουαρντ. Ειδικά γι’ αυτήν την ηχογράφηση ο Ογκντεν Νας έγραψε μερικούς ανάλαφρους στίχους.
 Ημέρες πιάνου
Η εκδήλωση εντάσσεται στο πλαίσιο της σειράς «Ημέρες Πιάνου», την καλλιτεχνική διεύθυνση της οποίας έχει αναλάβει ο Γιάννης Βακαρέλης.
ethnos

Διαβάστε περισσότερα...

Η Πόλη κατοικείται

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα λεύκωμα με φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ, του φωτογράφου που θεωρείται το μάτι και η μνήμη της Κωνσταντινούπολης

Ενα τριώροφο σπίτι στο κέντρο του Πέραν, στο Γαλατάσαραϊ, στεγάζει την οπτική μνήμη της Κωνσταντινούπολης του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Είναι το σπίτι του 82χρονου μεγάλου φωτογράφου Αρά Γκιουλέρ, το οποίο κληρονόμησε από τον αρμένη φαρμακοποιό πατέρα του, και που σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο-αρχείο με 800.000 φωτογραφίες. Κανένας άλλος δεν έχει φωτογραφίσει την Πόλη των δεκαετιών του 1950 και του 1960 με τον τρόπο που το έχει κάνει ο Αρά Γκιουλέρ. Ο φωτογράφος, από τις μεγάλες υπογραφές του φωτογραφικού πρακτορείου Μagnum, δεν φωτογραφίζει τα τοπία της Πόλης, την έτσι κι αλλιώς συναρπαστική και συγκλονιστική εικόνα της Κωνσταντινούπολης, αλλά τους ανθρώπους μέσα στο τοπίο...

Πίστευε ότι πρώτα υπάρχουν οι άνθρωποι της Πόλης και μετά η ίδια η Πόλη. Ο Ορχάν Παμούκ παρατηρεί ότι «το ενδιαφέρον που προκαλεί το τοπίο στις φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ εμπλουτίζεται με το συναίσθημα που υποκινεί ο άνθρωπος ο οποίος βρίσκεται μέσα στο τοπίο». Ετσι ή αλλιώς, ο Αρά Γκιουλέρ είναι ένας μεγάλος πορτρετίστας. Και πέρα από τους ανώνυμους κατοίκους της Πόλης, έχει φωτογραφίσει τον Τσόρτσιλ, την Γκάντι, τον Χίτσκοκ, τον Νταλί, τον Πικάσο και άλλους. Ο Αρά Γκιουλέρ άρχισε να φωτογραφίζει την Πόλη το 1947. Βγήκε στους δρόμους ως φωτορεπόρτερ και είναι κλασικά τα ρεπορτάζ του «Η Πόλη ξυπνά» και «Τα καφενεία των ξενύχτηδων της Πόλης». Παιδιά που τρέχουν σε λασπωμένα δρομάκια στις φτωχές και βρώμικες συνοικίες της πόλης, εργάτες που περιμένουν το τρένο στον σταθμό του Σίρκετζι, φτωχοί και βασανισμένοι άνθρωποι, με φόντο υπέροχα οθωμανικά κτίρια ή αμερικανικές μπουίκ που περνούν τη γέφυρα του Γαλατά,

βαρκάρηδες που τραβάνε κουπί μεταφέροντας επιβάτες από τη μια όχθη του Κεράτιου στην άλλη, οδηγοί των πρωινών ντολμούς, πωλητές φρούτων που σπρώχνουν τις χειράμαξες, χαμάληδες και σκουπιδιάρηδες μπροστά σε ετοιμόρροπα σπίτια, άνδρες που περιμένουν καρτερικά στα καφενεία, είναι ορισμένα από τα πρόσωπα του Γκιουλέρ. Οι φωτογραφίες του Γκιουλέρ αποτελούν πηγή έμπνευσης για την Κωνσταντινούπολη. Ο Ορχάν Παμούκ ομολογεί ότι χωρίς αυτό το υλικό δεν θα μπορούσε να γράψει το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ιστανμπούλ. O νομπελίστας συγγραφέας γνώρισε τον Γκιουλέρ μόλις το 2003, όταν έγραφε το Ιστανμπούλ. Είχε, βέβαια, προϋπάρξει μια συνάντηση, το 1994, όταν ο Γκιουλέρ φωτογράφισε τον συγγραφέα: «Επειδή ήταν γνωστός και ως φωτογράφος διάσημων συγγραφέων και καλλιτεχνών. Οταν, το 1994, για πρώτη φορά φωτογράφισε και εμένα, σκέφτηκα ότι πλέον ήμουν γνωστός συγγραφέας» γράφει ο Παμούκ. Υπήρχε όμως μία ακόμη σχέση μεταξύ τους. Ο Γκιουλέρ δημοσίευε φωτογραφίες, κατά τη δεκαετία του 1970, στο μεγάλης κυκλοφορίας εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης «Ηayat», το οποίο εξέδιδε ο ποιητής Σεβκέτ Ράντο, σύζυγος της θείας του Παμούκ, Τουρκιάν. Καμία άλλη πόλη δεν είναι ταυτισμένη τόσο πολύ με το μάτι ενός φωτογράφου. Αν θες να δείξεις την Κωνσταντινούπολη, θα τη δείξεις μέσα από τις φωτογραφίες του Γκιουλέρ. Ο ρεαλισμός, η νοσταλγία, αλλά και η περίφημη μελαγχολία, συμπυκνώνονται σε αυτά τα κλισέ. Και ενώ σήμερα η Κωνσταντινούπολη έχει αλλάξει, ο κόσμος του Γκιουλέρ μοιάζει ακίνητος. Φτωχά παιδιά από την Ανατολία τρέχουν στους βρώμικους δρόμους των γειτονιών πίσω από το Φανάρι και κάθε φθινόπωρο και χειμώνα που ο Βόσπορος γεμίζει ψάρια χιλιάδες ψαρόβαρκες ξαναβγαίνουν στον Βόσπορο και στον Κεράτιο.

Το τι είναι ο Γκιουλέρ το λέει καλύτερα από κάθε άλλον ο Ορχάν Παμούκ: «Η μεγάλη επιτυχία του Αρά Γκιουλέρ είναι ότι αιχμαλώτισε και διαφύλαξε όχι μόνον τις δικές μου οπτικές μνήμες, αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, με όλη την ποιητικότητα και τον πλούτο τους. Κάθε φορά που παρατηρώ τις λεπτομέρειες των φωτογραφιών του Αρά Γκιουλέρ αισθάνομαι την επιθυμία να τρέξω στο γραφείο μου και να γράψω για την πόλη μας».

Από τις 11 Μαΐου ως το τέλος του Ιουλίου,σε μια μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην Ελλάδα φωτογραφίες του Αρά Γκιουλέρ. Ο μεγάλος φωτογράφος, ο οποίος δεν έχει ταξιδέψει ποτέ στη χώρα μας, έχει εκδηλώσει την επιθυμία να έρθει για τα εγκαίνια. Για την έκδοση του λευκώματος ο Ορχάν Παμούκ έγραψε ειδικό πρόλογο με τίτλο «Η Πόλη του Αρά Γκιουλέρ».
tovima

Διαβάστε περισσότερα...

Η λάμψη επιστρέφει στην αρχαία Νικόπολη

Ενα μοναδικό στην Ελλάδα αρχαιολογικό πάρκο 13.500 στρεμμάτων θα στηθεί στην πόλη των ρωμαίων αυτοκρατόρων

Πρόκειται για τον μοναδικό αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας που εκτείνεται σε 13.500 στρέμματα, στα οποία περιλαμβάνεται ολόκληρη πόλη με τα δημόσια και ιδιωτικά της κτίρια, τους ελεύθερους χώρους και τους δρόμους της. Η αρχαία Νικόπολη, που έλαβε την ονομασία της από τη μεγάλη νίκη του Οκταβιανού Αυγούστου εναντίον του στόλου του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο Ακτιο το 31 π.Χ. και είναι από τους γοητευτικότερους χώρους της Δυτικής Ελλάδας, διεκδικεί δυναμική παρουσία χάρη στο εκτεταμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων που θα την αναδείξουν διεθνώς...

Υποδομές παροχής υπηρεσιών που θα περιλαμβάνουν κέντρο υποδοχής των επισκεπτών και πάρκινγκ, κέντρο πληροφόρησης, δίκτυο διαδρομών και χώρους στάσης με καθιστικά για τη θέαση των αρχαιοτήτων στοχεύουν στην καλύτερη δυνατή περιήγηση του αρχαιολογικού χώρου και στη γνωριμία του κοινού με το πλήθος των μνημείων. Επίσης προβλέπονται περιφράξεις των μεγάλων μνημειακών συνόλων και φυλάκια, φωτισμοί για την ανάδειξη των μνημείων, εκτεταμένες φυτεύσεις με δέντρα και φυτά της περιοχής, μέτρα αποστράγγισης και απορροής των υδάτων, ως και συγκοινωνιακές ρυθμίσεις.

Το σύνολο συνιστά εξαιρετική πρόταση, από τις πλέον ολοκληρωμένες για την προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου, όπως σημείωσε η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟΤ) κυρία Λίνα Μενδών η κατά την παρουσίαση του πλάνου την περασμένη Τρίτη το βράδυ στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο από τον πρόεδρο της Επιτροπής Νικόπολης, αρχαιολόγο κ. Κ. Ζάχο, υπεύθυνο για το έργο. Να σημειωθεί άλλωστε ότι η μελέτη- στην πραγματικότητα, σύνολο μελετών- προέκυψε από διεθνή διαγωνισμό με προϋπολογισμό 1 εκατ. ευρώ, ο οποίος προκηρύχθηκε από την Περιφέρεια Ηπείρου. Ε ν μέσω αγροτικών καλλιεργειών, κτηνοτροφικών εκτάσεων αλλά και σύγχρονων οδικών αξόνων βρίσκονται σήμερα τα αρχαία, γι΄ αυτό, όπως είπε ο κ. Ζάχος, «η μελέτη στοχεύει, πέραν των άλλων, στη συμφιλίωση των αντιθέσεων που έχουν παγιωθεί στην περιοχή προς όφελος των μνημείων όσο και της κοινωνίας, συνιστώντας ένα νέο και ευρύτερο αναπτυξιακό μοντέλο». Είναι προφανή άλλωστε και τα οικονομικά οφέλη της περιοχής από την αξιοποίηση της Νικόπολης. Σύμφωνα με τις αρχές της μελέτης, λοιπόν, ο αρχαιολογικός χώρος δεν περιφράσσεται ολόκληρος αλλά μόνο ορισμένοι μνημειακοί πυρήνες (όπως οι νεκροπόλεις, η παλαιοχριστιανική πόλη κτλ.), οι οποίοι επιπλέον ενοποιούνται μέσω συγκεκριμένων διαδρομών.

Το ίδιο θα ισχύσει και σε μνημεία τα οποία είτε αποτελούν κομβικά σημεία στον πολεοδομικό ιστό είτε διασώθηκαν αλλάζοντας χρήση σε μεταγενέστερες εποχές (το Επισκοπικό Μέγαρο, οι Κεντρικές Θέρμες κτλ.). Βασική προϋπόθεση όλων αυτών όμως αποτέλεσε η ηπιότητα των παρεμβάσεων έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί το φυσικό και ιστορικό τοπίο. Σοβαρό πρόβλημα, ωστόσο, το οποίο δεν έχει επιλυθεί παρά τις προσπάθειες ετών είναι η διέλευση της εθνικής οδού διά μέσου του αρχαιολογικού χώρου, η οποία τον διχοτομεί και υποβαθμίζει τη σημασία του. Η αναμενόμενη ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ θα δώσει την ώθηση για την υλοποίησή του.

Ενα μουσείο για τον Οκταβιανό

Σχεδιαστική αναπαράσταση του μαρμάρινου βωμού του Οκταβιανού Αυγούστου, με ανάγλυφες παραστάσεις τροπαίων της νίκης (στην κάτω ζωφόρο) και τον θρίαμβό του στη Ρώμη (στην άνω ζωφόρο)
Κτίριο «βυθισμένο» κατά το ήμισυ στο χώμα και κρυμμένο καλά από τις ελιές που φυτρώνουν σε λόφο της Νικόπολης με θέα στη θάλασσα πρόκειται να κατασκευαστεί για να στεγάσει ένα μοναδικό εύρημα: τον βωμό του «Μνημείου του Αυγούστου», που είχε ανεγείρει ο νικητής της ναυμαχίας του Ακτίου. Το Μνημείο ήταν ένα τεράστιο οικοδόμημα σχήματος «Π», στην ανοικτή πλευρά του οποίου υπήρχε ένας χαμηλότερος τοίχος όπου είχαν ενσωματωθεί τα χάλκινα έμβολα των πλοίων των ηττημένων ενώ στο κέντρο βρισκόταν ο μαρμάρινος βωμός.

Το πρώτο και εντυπωσιακό στοιχείο για την ύπαρξη αυτού του βωμού ήρθε στο φως το 2001 και αμέσως διαπιστώθηκε η μοναδικότητά του. Πρόκειται για μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη διακόσμηση, η οποία απεικονίζει μέρος της περίφημης θριαμβευτικής πομπής του Αυγούστου ενώ εισέρχεται στη Ρώμη το 29 π.Χ. Με ύψος πάνω από τρία μέτρα ο βωμός έφερε δύο ζωφόρους, μήκους 22 μέτρων η καθεμία. Στην κατώτερη απεικονίζονταν τα τρόπαια της μάχης (ασπίδες, περικεφαλαίες, θώρακες, βέλη, τόξα, έμβολα πλοίων κτλ.), ενώ στην άλλη ο θρίαμβος του Οκταβιανού στη Ρώμη, όπου εισερχόταν με βλέψεις αυτοκράτορα.

Τμήμα αυτού του βωμού, μια γωνία του συγκεκριμένα, σκοπεύει να αποκαταστήσει ο κ. Ζάχος με αυθεντικό υλικό στο μικρό μουσείο των 500 τ.μ. που πρόκειται να κτισθεί. Τα 50.000 μαρμάρινα θραύσματα από τις ζωφόρους, που έχουν εν τω μεταξύ αποκαλυφθεί, πολλά από τα οποία με ανάγλυφη διακόσμηση συνηγορούν υπέρ του εγχειρήματος. Θα εκτεθούν όμως και νομίσματα, επιγραφές, κεραμική και ό,τι άλλο σχετίζεται με το θέμα ενώ βεβαίως θα υπάρχουν αναπαραστάσεις του μνημείου.

Με ρωμαϊκό σύστημα
Σύμφωνα με το ορθογώνιο πολεοδομικό σύστημα των Ρωμαίων κτίσθηκε η Νικόπολη στην πεδινή λωρίδα μεταξύ Ιονίου και Αμβρακικού. Διέθετε οχύρωση με μνημειακές πύλες, υδραγωγείο για να μεταφέρει νερό από τον ποταμό Λούρο, προάστια, νεκροταφεία και λιμάνια. Οσο για τους κατοίκους, σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, υποχρεώθηκαν να μετοικήσουν σε αυτήν άνθρωποι από τη γειτονική Λευκάδα και την Αιτωλία.

Σημαντικότερα μνημεία της που σώζονται σήμερα είναι το Στάδιο, το Θέατρο και το Γυμνάσιο όπου τελούνταν τα Ακτια, το Μνημείο του Αυγούστου, οι Βόρειες Θέρμες στο «εν άλσει Προάστειον» της πόλης, το Ωδείο, το Πρυτανείο, η ρωμαϊκή βασιλική των «Αγίων Αποστόλων», τα Λουτρά της Κλεοπάτρας, οι Κεντρικές Θέρμες, το Παλάτι και η Επαυλη του Μάνιου Αντωνίνου με τα περίτεχνα ψηφιδωτά.
tovima

Διαβάστε περισσότερα...

Οι ρίζες της Αποκριάς στα βυζαντινά χρόνια

Αρχαία ήθη και δρώμενα συμπλέκονται σταδιακά στο πέρασμα του χρόνου μέχρι να πάρει η γιορτή τη νεότερή της μορφή

Οι απόκριες (οι γιορτές στην ύπαιθρο) και το καρναβάλι (οι εκδηλώσεις στ' αστικά κέντρα), στη σημερινή χοντρικά μορφή τους, διαμορφώθηκαν τη βυζαντινή περίοδο.
Συμπεριλάμβαναν ένα πλήθος παμπάλαιων εθίμων, αλλά κυρίως εκφράζανε την ανάγκη για ψυχαγωγία, την απελευθέρωση από τα «μη» και τις απαγορεύσεις μιας κατεξοχήν καταπιεστικής κοινωνίας για τους πολλούς.
Σηματοδοτούν τη μετάβαση από τον χειμώνα προς την άνοιξη, συνδυάζοντας γήινες - υλικές απολαύσεις και μεταφυσικές ανησυχίες. Το λατρευτικό-μαγευτικό σκέλος υποχώρησε με την πάροδο του χρόνου.
Ενισχύθηκε και κυριάρχησε το ψυχαγωγικό. Τόσο, που σήμερα οι απόκριες να ορίζονται από τους λαογράφους ως χρονική περίοδο των μεταμφιέσεων, του γλεντιού, των ελευθεριοτήτων...

Σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό του Γ. Μέγα «οι Απόκριες, όπως παντού, είναι και στην Ελλάδα περίοδος ευθυμίας και διασκεδάσεων.
Πριν μπει στο πέλαγος της Μεγάλης Σαρακοστής, ο χριστιανός, που θα νηστεύει και θα πενθήσει εφτά ολόκληρες εβδομάδες -ούτε γάμοι, ούτε χοροί και πανηγύρια γίνονται, ούτε φορούν κοσμήματα οι γυναίκες στο διάστημα αυτό- αισθάνεται την ανάγκη να διασκεδάσει, να κάνει κάθε είδους τρέλα. Γι' αυτό άλλοτε η αρχή του Τριωδίου αναγγελλόταν είτε με πυροβολισμούς είτε με τον δημόσιο τελάλη είτε με τα τύμπανα...»

Στο Μεσαίωνα
Πότε εισβάλλουν στη μεσαιωνική ζωή οι Απόκριες είναι δυσδιάκριτο. Οι περισσότεροι μελετητές δέχονται ότι αυτό γίνεται βαθμιαία.
Σύμφωνα με τον πρωτοπόρο νεοέλληνα «μεσαιωνολόγο» Κ. Σάθα τ' όνομα απόκρεως βρίσκεται για πρώτη φορά στα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος αιώνας). Δηλώνονταν μ΄ αυτό οι τελευταίες μέρες πριν από τη Σαρακοστή προς το Πάσχα. Ο χρονογράφος Θεοφάνης μιλά για τη «προ της νηστείας του Πάσχα Αποκρεωσίμου».
Δυο αιώνες αργότερα - στην περίοδο των εικονομάχων βασιλέων - η λέξη εκφράζει κάποιες βακχικές γιορτές. Την εποχή των Παλαιολόγων είναι συνυφασμένη και με το θέατρο.
Ο Φαίδων Κουκουλές, που πρώτος ασχολήθηκε συστηματικά με τα λαϊκά θεάματα και τις διασκεδάσεις στο Βυζάντιο, αναφέρει ότι υπαινιγμούς για διασκεδάσεις, τραγούδια και παιχνίδια στις απόκριες βρίσκουμε από τον 8ο αιώνα. Ετσι, στους κατηχητικούς λόγους του Θεοδώρου Στουδίτου διαβάζουμε ότι την «ημέραν ταύτην άδουσιν άσματα δαιμονικά, ήγουν τραγούδια και παίζουν ωσάν μικρά παιδιά».
Σύμφωνα με το εξελικτικό σχήμα, που υιοθετεί ο Σάθας (το διατυπώνει για πρώτη φορά στο κυριακάτικο περιοδικό «Εστία» το 1878), οι απόκριες προέρχονται από τις ρωμαϊκές καλένδες (γιορτές για την έναρξη του μήνα και της χρονιάς). Με την πάροδο των αιώνων συμπόσια, θεατρικές παραστάσεις και μασκαρέματα από διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις συγχέονται και την υστεροβυζαντινή περίοδο προκύπτουν ως σύνθεση οι απόκριες.
Σχηματικά, σε μια εκκλησιαστική ανάγνωση καταρχήν υπήρχε η περίοδος προπαρασκευής για το Πάσχα, η Mεγάλη Σαρακοστή. Από τον 6ο αιώνα άρχισαν να προστίθενται εβδομάδες προετοιμασίας για τη νηστεία και σταδιακής αποχής από το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Ετσι, τελικά, καθιερώθηκαν τρεις εβδομάδες προετοιμασίας πριν από τη Mεγάλη Σαρακοστή. Δυσβάστακτο το βάρος των σαράντα ημερών και θέλει παρατεταμένη «προετοιμασία»...

Εθιμο με... αρχαιοελληνική καταγωγή
Από την περασμένη Τσικνοπέμπτη, για όσους δεν το έχουν αντιληφθεί, έχουν αρχίσει οι «μεγάλες» Απόκριες. Οι τρανές, κατά παρήχηση της ερχόμενης Τυρινής ή Τυροφάγου Κυριακής.
Για την προέλευση των Απόκρεω, στα καθ΄ ημάς, έχει χυθεί πολύ μελάνι στο παρελθόν. Ιδιαίτερα προς τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν αρχίζουν οι εκδηλώσεις να παίρνουν τη μορφή καρνάβαλου στ΄ αστικά κέντρα. Απηυδισμένος από τα πιθανά και απίθανα, που γράφονταν τότε, κάποιος λόγιος αρθρογράφος του περιοδικού «Ακρόπολις Φιλολογική» σημείωνε: «Αποκριά είναι η γιορτή, που η αρχή της χρονολογείται από τη γέννηση της τρέλας στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η τρέλα, πάλι, είναι αχρονολόγητος , διότι συνυπήρξε με τους πρώτους ανθρώπους...»
Μια από τις τελευταίες «τρέλες» στον χώρο της παρα-λαογραφίας θέλει το καρναβάλι να είναι ένα καθαρόαιμο αρχαιοελληνικό έθιμο! Υποτίθεται ότι προέρχεται από τ΄ αρχαία Κάρνεια (λατρευτικές εκδηλώσεις για τον Απόλλωνα) και το ρήμα βαλλίζω (χοροπηδώ)! Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, το καρναβάλι είναι η αρχαιότερη ελληνική γιορτή.
Παρόμοιες παρετυμολογήσεις, με εμμονή στην απόδειξη της συνέχειας στα ελληνικά ήθη και έθιμα ανά τους αιώνες, έχουν δει επανειλημμένα το φως. Η πιο γνωστή απ΄ αυτές, κατά το παρελθόν, θέλει η λέξη να προέρχεται από το λατινικό carrus navalis (ναυτικό αμαξάκι) και να παραπέμπει σε αρχαίες διονυσιακές τελετές. Επειδή ο Διόνυσος μεταφερόταν με τροχοφόρα πλοιάρια στ΄ Ανθεστήρια (δρώμενα και γιορτές στην αρχαία Αθήνα για την εναλλαγή χειμώνα και άνοιξης).
Εχουν το γούστο τους οι ερμηνείες αυτές κι άλλες παρόμοιες, αλλά δεν αντέχουν στην κριτική...
Από τότε που ελληνική λαογραφία ενηλικιώθηκε είναι παραδεκτό ότι συμπίπτουν απολύτως σημασιολογικά η νεοελληνική Αποκριά με το μεσαιωνικό καρναβάλι (λατινικά carnem levare ή carnis levamen = άρση ? απαγόρευση κρέατος, γεια ? αντίο- εξαφανίσου κρέας).
Οπως επίσης είναι παραδεκτό ότι οι αποκριάτικες εκδηλώσεις και τα καρναβάλια συσχετίζονται τόσο με αρχαίες όσο και μεσαιωνικές τελετές και δοξασίες.
Το ανατρεπτικό μήνυμα της αποκριάς

Καθολική αντιστροφή των κοινωνικών ρόλων
Τι είναι η αποκριά; Μια απάντηση, μέσα στις τόσο πολλές, εναρμονισμένη με το ανάλαφρο πνεύμα την ημερών θα ήταν: Είναι ακριβώς το αντίθετο απ' αυτό που υποδηλώνει το όνομά της! Οχι αποχή από το κρέας, αλλά κρεοφαγία! Πέρα από περιόδους, προέλευση των λατρευτικών εθίμων, εθνικών τύπων διασκέδασης και τοπικών χαρακτηριστικών, τούτη η ανατροπή είναι ένα κοινό γνώρισμα. Ισχύει, μάλιστα, τόσο για τον παραδοσιακό γιορτασμό στην ύπαιθρο, αλλά και για το μεταγενέστερο αστικό καρναβάλι, που διαμορφώθηκε για μαζικούς ψυχαγωγικούς σκοπούς.
Η εκπληκτική ομοιότητα στα πιο διαφορετικά μήκη και πλάτη της Γης δεν μπορεί να οφείλεται αποκλειστικά ή κυρίως σε δάνεια. Κατά κάποιον τρόπο είναι επακόλουθο ενός γενικού κώδικα «μιας διαχρονικής πολυεθνικής γλώσσας του λαϊκού γέλιου, του λαϊκού καρνάβαλου», όπως έχει επισημανθεί.
Σε μια κλασική μελέτη του ο Γ. Κιουρτσάκης θέτει από την άποψη, που ενδιαφέρει εδώ, ως εξής το θέμα: «Οι καρναβαλικές γιορτές που τελούν πρωταρχικά ένα κοσμικό γεγονός -την εναλλαγή των εποχών και την ανανέωση της φύσης- διακρίνονται από την κοινή τάση να αντιστρέφουν επίμονα και συστηματικά την τάξη και τις ιεραρχίες της κοινωνίας. Το γύρισμα του χρόνου εκφράζεται με ένα καθολικό αναποδογύρισμα. Την οικοδόμηση ενός κόσμου από την ανάποδη, όπου οι άνθρωποι βγάζουν τα ρούχα τους και τα ξαναφορούν ανάποδα, οι άντρες ντύνονται γυναίκες και οι γυναίκες άντρες, ο ζητιάνος ενθρονίζεται βασιλιάς και ο καντηλανάφτης πάπας, ο τρελός ανακηρύσσεται σοφός...»

Τα συστατικά στοιχεία
Προχωρώντας από τις αρχαίες αγροτικές κοινωνίες στις μεσαιωνικές και τις νεότερες, το γέλιο, οι αστεϊσμοί, οι βωμολοχίες, η διακωμώδηση γίνονταν συστατικά στοιχεία των γιορτασμών της γονιμότητας και της βλάστησης στην εναλλαγή των εποχών. Τα στοιχεία αυτά κατείχαν δεσπόζοντα ρόλο στο τελετουργικό. Η σημασία τους, σύμφωνα με τον θεωρητικό και ιστορικό της λογοτεχνίας, Μιχαήλ Μπαχτίν, έγκειται: στην καθολικότητά τους (γελοιοποίηση όλων των πλευρών της ζωής), στην αμφισημία τους (καταλύουν και οικοδομούν, εκθρονίζουν και ενθρονίζουν, σκοτώνουν και ανασταίνουν), στην απελευθερωτική τους δύναμη (διακοπή απαγορεύσεων και ιεραρχικών φραγμών) και τέλος στην ανάδειξη της «λαϊκής ανεπίσημης αλήθειας», έναντι της επίσημης αλήθειας των εξουσιαστών.
Η συσσωρευμένη αρνητική ενέργεια, οι καταπιεσμένες, ανεκπλήρωτες σωματικές επιθυμίες βρίσκουν πρόσκαιρη διέξοδο στο καρναβάλι και τα λαϊκά δρώμενα που το συνοδεύουν. Η κουλτούρα του καρναβαλιού και του γέλιου, η οποία αντιπαρατίθεται στην επίσημη κρατούσα κουλτούρα, αποτελούσε την πεμπτουσία των λαϊκών διασκεδάσεων τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση.
Οταν οι γιορτές της βλάστησης περνούν από την ύπαιθρο στις πόλεις (είτε πρόκειται για τις πόλεις της κλασικής Ελληνικής αποχής, είτε της Ρωμαϊκής, είτε της Μεσαιωνικής εποχής), πέρα από τις όποιες διαφοροποιήσεις στο τελετουργικό, αποκτούν ένα επιπλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα, το οποίο τις συνοδεύει μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται για την αντιστροφή των κοινωνικών ρόλων και την κατάργηση των ιεραρχιών.

Πώς οι Απόκριες «άντεξαν» στο πέρασμα του χρόνου
Μεταμφιέσεις
Στους πρωτοβυζαντινούς χρόνους αναφορές σε μεταμφιέσεις αντρών σε γυναίκες και αντίστροφα γίνονται ήδη από τον 4ος αιώνα. Τον επόμενο, μάλιστα, μνημονεύονται, ανάμεσα στ΄ άλλα, μεταμφιέσεις στρατιωτών με σκοπό να διακωμωδήσουν αξιωματικούς τους. Πρόκειται μάλλον για δρώμενα κατά τα Θεοφάνια.

Διαχρονικότητα
Παρά τις εκκλησιαστικές απαγορεύσεις και καταδίκες από νωρίς (7ος αιώνας) οι μεταμφιέσεις συνεχίζονται. Μάλιστα, κατά τον 10ο αιώνα γίνεται μνεία και για κληρικούς μέσα στην εκκλησία μεταμφιεσμένους σε διάφορα ζώα! Τα κατάλοιπα «των ειδωλολατρικών εορτών» άντεξαν και, τελικά, έγιναν αναγκαστικώς ανεκτά.

Η εδραίωση
Τον 13ο αιώνα φαίνεται ότι έχει πια διαμορφωθεί σε γενικές γραμμές η περίοδος των απόκρεω στο Βυζάντιο. Γίνεται λόγος για διασκεδάσεις στην Κωνσταντινούπολη οι οποίες διαρκούν τρεις βδομάδες. Την ίδια περίπου περίοδο ανάλογες διαδικασίες παρατηρούνται στη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία και σε άλλες χώρες.

Το «Μακελλαρικόν» έθιμο
Αρκετοί ειδικοί θεωρούν ότι ένας από τους τακτικούς αγώνες στον περίφημο Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης αποτελεί «γέφυρα» μεταξύ των παλιότερων δρώμενων στη Ρώμη και της χριστιανικής αποκριάς. Πρόκειται για δρώμενα γνωστά με την ονομασία «Μακελλαρικόν ιπποδρόμιον», που γίνονταν τον Φεβρουάριο, λίγο πριν από την αρχή της Τεσσαρακοστής. Τα οργάνωναν οι κρεοπώλες σύμφωνα με την παράδοση των ρωμαϊκών Λουπερκαλίων. Η γιορτή αυτή στην αρχαία Ρώμη ήταν αφιερωμένη στην αρχή της άνοιξης. Λόγω του χαρακτήρα της και της περιόδου του γιορτασμού θεωρείται ότι σ΄ αυτά εντοπίζονται οι ρίζες του αστικού καρνάβαλου.

Παραστάσεις στον Ιππόδρομο
Η σύνδεση της Αποκριάς με τον Ιππόδρομο ήταν πολύ έντονη, υποστηρίζουν σύγχρονοι βυζαντινολόγοι. Τόσο έντονη ώστε, όταν, στα τέλη του 12ου αιώνα, οι αρματοδρομίες είχαν παρακμάσει, ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ' Αγγελος διοργάνωνε μιμική παράσταση ιπποδρομίου. Για να διασκεδάσει τους καλεσμένους του την τελευταία Κυριακή των Απόκρεω μετέφερε στο παλάτι των Βλαχερνών και τους αυλούς των Οργάνων από τον Ιππόδρομο. Το «Μακελλαρικόν ιπποδρόμιον» ήταν το τελευταίο της περιόδου των αγώνων και στη διάρκεια της Σαρακοστής δεν λειτουργούσε ο Ιππόδρομος.
Παράσταση μεθυσμένου Διόνυσου που επιστρέφει από το ξεφάντωμα στηριζόμενος σε σάτυρο. Η συσχέτιση των Απόκρεω με τις διονυσιακές τελετές στην αρχαία Ελλάδα είναι κοινός τόπος στη λαογραφία.
etnos

Διαβάστε περισσότερα...

Ο τσάμικος του Χατζιδάκι

Τα δημοφιλή τραγούδια του συνθέτη και οι επιρροές από τη δημοτική, παραδοσιακή μουσική

Πόσοι δεν έχουμε δει τη «Μανταλένα» ή την «Αλίκη στο Ναυτικό» με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τη «Στέλλα» με τη Μελίνα Μερκούρη ή το «Αλίμονο στους νέους» με τον Δημήτρη Χορν; Πόσοι δεν έχουμε τραγουδήσει από την τελευταία, π.χ., ταινία το «Ας είναι καλά το γινάτι σου»; Πόσοι όμως έχουμε αναλογιστεί ότι το παραπάνω τραγούδι είναι ένας καλαματιανός (7/8); Η Ρενάτα Δαλιανούδη, διδάκτωρ Εθνομουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη μονογραφία της με τίτλο Μάνος Χατζιδάκις και λαϊκή μουσική παράδοση. Από το δημοτικό και το ρεμπέτικο στο «έντεχνο λαϊκό» τραγούδι παρουσιάζει τη σχέση του συνθέτη με την παραδοσιακή και λαϊκή μουσική. Και αν για πολλούς η σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με το ρεμπέτικο είναι γνωστή και οικεία, η σχέση του με το δημοτικό τραγούδι τώρα αποκαλύπτεται σε όλο το εύρος της...

Πολύ προτού φθάσουμε στα παραπάνω παραδείγματα, όπου ο Μάνος Χατζιδάκις χρησιμοποιεί στοιχεία της δημοτικής παράδοσης στο έργο του, η «τάση» του αυτή είχε φανεί προς τα τέλη της δεκαετίας του ΄40. Το έργο του «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα», γραμμένο το 1946 -1947, είναι ουσιαστικά το πρώτο επίσημο έργο του συνθέτη όπου η αρχιτεκτονική και η δεξιοτεχνία της λόγιας δυτικής μουσικής συνδυάζονται με τους ρυθμούς και τα μοτίβα της λαϊκής και δημοτικής μουσικής. Η επιρροή από τη δημοτική μουσική διακρίνεται πριν απ΄ όλα στους τίτλους που χρησιμοποιούνται: καλαματιανός, συρτός, μπάλλος, τσάμικος, μεγάλη σούστα (εκτός από τους άλλους συνοδευτικούς τίτλους: μαρς, συνομιλία με τον Προκόφιεφ, νυχτερινό), οι οποίοι παραπέμπουν όχι μόνο στα ονόματα των ομώνυμων χορών που ανήκουν στο ελληνικό χορευτικό ρεπερτόριο της ελληνικής δημοτικής μουσικής αλλά και στο περιεχόμενό τους, εφόσον διατηρούν την αναγνωριστική ρυθμική ταυτότητα των παραδοσιακών αυτών χορών.

Κουρέλια και φουστανέλες

Ο ίδιος ο δημιουργός σε συνεντεύξεις του είχε κατά κάποιον τρόπο τεκμηριώσει τη σχέση του με την «ελληνική» μουσική ή τουλάχιστον το πώς εκείνος την αντιμετώπιζε. «Σωστά ευαίσθητος, υγιής, κάτω από τη διδασκαλία των φίλων και των δασκάλων, μαζί με όλα τα άλλα αρνήθηκα τη “σοβαρή” μας μουσική, που η μισή ντυμένη με κουρέλια παρίστανε την Ευ ρώπη και η άλλη μισή με φουστανέλες την “αθάνατη Ελλάδα” μέσ΄ από επαρχιακούς στρατώνες». Και επίσης: «Η καταβολή μου είναι το λαϊκό τραγούδι του τόπου μας και η συμφωνική μουσική. Αυτά τα δύο παίξανε τεράστιο ρόλο. Κάπου στο μέσον βρήκα τη χρυσή τομή για να κάνω το τραγούδι που ονειρεύομαι».

Η σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με την παράδοση υπήρξε αμφίθυμη. Αισθανόταν έρωτα και μίσος για αυτήν. Από τη μία πλευρά υμνούσε την «Ιτιά» παροτρύνοντας τους νέους να χορέψουν τον τσάμικο και τον καλαματιανό. Από την άλλη πλευρά, όμως, θα μπορούσε να νιώθει και απώθηση, εφόσον μεγάλωσε σε εποχές όπου το δημοτικό τραγούδι είχε στραγγαλιστεί και αποστραγγιστεί μέσω της αντιδραστικής προπαγάνδας στρατοκρατόρων και δικτατόρων. Δεν γύρισε όμως την πλάτη του στη δημοτική μας παραδοσιακή μουσική. Αντιθέτως, την ενέταξε στο έργο του, όπως παρουσιάζεται για παράδειγμα μέσα από τις κινηματογραφικές μουσικές του: τα 5/8 στο τραγούδι «Το φεγγάρι είναι κόκκινο», από τη «Στέλλα», το 1955, τα 5/8 στο «Εχω ένα μυστικό», από την ταινία «Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο», ο καλαματιανός (7/8) στο τραγούδι «Αχ, αντρούλη μου», από την ταινία «Η κυρία Δήμαρχος» του 1960, που τραγουδά η Αννα Χρυσάφη, ή τα 11/8 στο ορχηστρικό ταξίδι «Voyage» από την ταινία «Αμέρικα, Αμέρικα» του Ελία Καζάν, το 1963. Παρούσα στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι είναι η κρητική μουσική παράδοση, όπως π.χ. συμβαίνει στον «Καπετάν Μιχάλη» του 1966. Το συγκεκριμένο έργο ανήκει στα δημοτικοφανή και παραδοσιακότροπα έργα του συνθέτη. Ο τελευταίος δεν περιορίζεται μόνο στη μουσική παράδοση της Κρήτης αλλά χρησιμοποιεί και στοιχεία από τη στεριανή μουσική παράδοση σε ό,τι αφορά τους ρυθμούς.

Παπάκι στους κάμπους
Και στη μουσική για θεατρικά έργα που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις δανείστηκε στοιχεία της παραδοσιακής μουσικής. Στο έργο «Καίσαρ και Κλεοπάτρα» του Μπέρναρντ Σω (1962) χρησιμοποιεί για πρώτη φορά αυτούσια τη μελωδία ενός παραδοσιακού τραγουδιού την οποία ενσωματώνει στο υπόλοιπο έργο. Στο θεατρικό τραγούδι «Τα έξυπνα παπάκια» ακούγεται ο σκοπός του αιγαιοπελαγίτικου (δωδεκανησιακού) τραγουδιού «Πέρα στους πέρα κάμπους».

Είναι γνωστό ότι η πρωτοτυπία και η επιτυχία των έργων του Μάνου Χατζιδάκι έγκεινται στο γεγονός ότι η λογιότητα συνυπάρχει με τη λαϊκότητα μέσα σε μια διαλεκτική σχέση. Η λόγια μουσική προσφέρει την απαραίτητη τεχνογνωσία για περαιτέρω επεξεργασία ενώ η λαϊκή μουσική παράδοση το υλικό προς επεξεργασία με βάση την τεχνογνωσία αυτή. Πρόκειται, όπως σημειώνει στον επίλογο της μονογραφίας της η Ρενάτα Δαλιανούδη, «για ένα πρωτόγνωρο για την εποχή “μεικτό” είδος μουσικής το οποίο ο ίδιος δημιουργεί ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ΄40: τη “λαϊκογενή” λόγια ή “ημιλόγια” ή την- ατέχνως και αδοκίμως- αποκαλούμενη έντεχνη λαϊκή μουσική, την οποία θεμελιώνει αργότερα με πιο έντονα ιδεολογικά και κυρίως πολιτικά κίνητρα ο Μίκης Θεοδωράκης».

tovima

Διαβάστε περισσότερα...