Ο Μάνος Χαριτάτος, ιδρυτής και πρόεδρος του Δ.Σ. του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), πέθανε την Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου στην Αθήνα, χάνοντας τη μάχη με τον καρκίνο. Ηταν 68 ετών. Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1944, ο Μάνος Χαριτάτος ήρθε στην Ελλάδα το 1953. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στο Κολλέγιο Αθηνών και στη συνέχεια φοίτησε στο Οικονομικό Τμήμα της Νομικής Σχολής Αθηνών. Διετέλεσε διευθυντής του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών (1980-1989). Το 1965 ιδρύει με τον ιστορικό και φίλο του Δημήτρη Πόρτολο ένα πολιτιστικό σωματείο, το ΕΛΙΑ. Συλλέγουν αρχικά παλιές εκδόσεις και στη συνέχεια ιστορικά αρχεία και αρχεία λογοτεχνών αλλά και έντυπα του 19ου και του 20ού αι., που μαρτυρούν την ιστορική εξέλιξη και πνευματική ανάπτυξη της Ελλάδας. Από το 1980, όταν το ΕΛΙΑ γίνεται Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, οι συλλογές του αυξάνονται, αποκτά δικό του χώρο, συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα, πραγματοποιεί εκδόσεις. Για τους χιλιάδες ερευνητές που έχουν χρησιμοποιήσει τα αρχεία και τη βιβλιοθήκη του, το ΕΛΙΑ ήταν ταυτισμένο με τον Μάνο Χαριτάτο. Αενάως παρών στο κτίριο της Αγίου Ανδρέου 5 στην Πλάκα, με τα κοκάλινα πρεσβυωπικά γυαλιά του μονίμως κρεμασμένα στο στήθος του, χωμένος πίσω από μια τεράστια οθόνη υπολογιστή, ήταν ένας βιβλιοσυλλέκτης παλαιάς κοπής που διατήρησε το αρχείο του ΕΛΙΑ φιλόξενο και ανοιχτό στους ερευνητές, σε οποιονδήποτε ερευνητή του νεότερου ελληνισμού, της λογοτεχνικής, της οικονομικής, της πολιτικής ιστορίας, του εμπορίου, της καπνοβιομηχανίας. Μέριμνα του Χαριτάτου ήταν από την αρχή όχι μόνο η συλλογή εκδόσεων και αρχείων αλλά και η διάσωσή τους με τα μέσα της τεχνολογίας. Φροντίζει να φωτογραφηθούν τα έντυπα του ΕΛΙΑ και να περάσουν σε μικροφίλμ και αργότερα σε CD. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 δείχνει περήφανος στους επισκέπτες τα παλιά πακέτα τσιγάρων, τα κουτιά από μπισκότα και το παλαιό διαφημιστικό υλικό που έχει συλλέξει στο ΕΛΙΑ. Λίγα χρόνια αργότερα τον ακούει κανείς να μιλάει για το νέο επίτευγμα του ΕΛΙΑ, τον κατάλογο των ψηφιοποιημένων περιοδικών του που διαρκώς εμπλουτίζεται με νέους τίτλους. «Γκατζετάκιας» και υπέρμαχος των νέων τεχνολογιών, στον ελεύθερο χρόνο του σκάναρε παλιές εκδόσεις του 19ου αιώνα. Είχε σκανάρει μόνος του περισσότερες από 50.000 σελίδες έλεγε, υλικό που δεν καταχωνιαζόταν στους φακέλους ενός υπολογιστή αλλά γινόταν σύντομα προσβάσιμο από όλους, σε CD ή online στο διαδίκτυο μέσα από την ιστοσελίδα του ιδρύματος. Οι μελετητές του περιοδικού Τύπου του 19ου αιώνα του οφείλουν πολλά. Εκεί που οι δημόσιες βιβλιοθήκες απογοητεύουν, το ΕΛΙΑ αποδείχτηκε μια φιλόξενη στέγη, μια αξιόπιστη συλλογή. Ακόμη και τα σπάνια διαστήματα που το ΕΛΙΑ έκλεινε για απογραφή των συλλογών του, ο Χαριτάτος φρόντιζε το υλικό του ΕΛΙΑ να είναι διαθέσιμο στους ερευνητές. Ανατυπώνει τον Ερμή τον Λόγιο, τη Μέλισσα και άλλα παλαιά περιοδικά, συνεργάζεται με τον Κυριάκο Ντελόπουλο, τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο και άλλους ερευνητές που εκπονούν βιβλιογραφίες και μελέτες βασισμένες στις συλλογές του ΕΛΙΑ. Όπως ο Γιάννης Βλαχογιάννης ήταν ο στυλοβάτης των Γενικών Αρχείων του Κράτους, ο Μάνος Χαριτάτος ήταν ο στυλοβάτης του ΕΛΙΑ, ένας ευπατρίδης, ένας λόγιος με επιτελικές ικανότητες, ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Πραγματιστής και πρακτικός, πρόλαβε να εξασφαλίσει την επιβίωση του ΕΛΙΑ με την ενσωμάτωσή του στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης το 2009. Η συνέχιση της λειτουργίας του ΕΛΙΑ και η βιωσιμότητά του ήταν η μόνιμη έγνοια του κι όποτε τον ρωτούσαμε για τη δική του διαδρομή, όποτε ζητούσαμε να αφηγηθεί την προσωπική του ιστορία, απαντούσε με τη χαρακτηριστική βαριά μεταλλική φωνή του: «Τι να γράψεις για μένα; Γράψε για το ΕΛΙΑ».
