Ο Πολ Σάμουελσον ο πρώτος Αμερικανός που τιμήθηκε με Νομπέλ Οικονομικών και σημαντικότερος οικονομολόγος και ακαδημαϊκός του 20ου αιώνα απεβίωσε την Κυριακή στο σπίτι του στο Μπέλμοντ της Μασαχουσέτης. Ηταν 94 ετών. Ο θάνατός του ανακοινώθηκε από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, το οποίο ο Σάμουελσον βοήθησε ώστε να γίνει ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα μεταπτυχιακών οικονομικών σπουδών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Με την απονομή του Νομπέλ της επιστήμης των Οικονομικών το 1970, αναγνωρίστηκε στον Σάμουελσον η μετατροπή του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού τομέα, από μάθημα που ασχολείται με οικονομικά ζητήματα σε μάθημα το οποίο επιλύει προβλήματα, απατώντας σε ερωτήσεις «αιτίου- αιτιατού» με μαθηματική ακρίβεια και σαφήνεια...
Οταν οι οικονομολόγοι «κάθονται με ένα κομμάτι χαρτί να αναλύσουν ή να υπολογίσουν κάτι, θα έλεγε κανείς ότι κανένας άλλος δεν μπορούσε να προσφέρει καλύτερα τα εργαλεία αλλά και τις ιδέες που χρησιμοποιούν από τον Πολ Σάμουελσον», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ρόμπερτ Μ. Σόλοου, επίσης νομπελίστας οικονομολόγος και συνάδελφος του Σάμουελσον στο ΜΙΤ.
Ο Σάμουελσον προσέλκυσε ένα εξαιρετικό δυναμικό οικονομολόγων για να διδάξουν ή να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ στη Μασαχουσέτη, ανάμεσά τους και τον κ. Σόλοου, καθώς επίσης και μελλοντικούς νομπελίστες όπως ο Τζορτζ Ακερλοφ, ο Ρόμπερτ Ενγκλ, ο Λόρενς Κλάιν, ο Πολ Κρούγκμαν, ο Φράνκο Μοντιλιάνι, ο Ρόμπερτ Μέρτον και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς.
Επιπλέον, έγραψε ένα από τα πιο γνωστά και χρησιμοποιημένα πανεπιστημιακά εγχειρίδια στην ιστορία της αμερικανικής εκπαίδευσης. Το βιβλίο «Οικονομικά», το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1948, ήταν πρώτο στις πωλήσεις στις ΗΠΑ επί 30 σχεδόν χρόνια. Μισό αιώνα από την εμφάνισή του, έχει μεταφραστεί σε 20 γλώσσες, ενώ πουλάει 50.000 αντίτυπα το χρόνο.
«Δεν με νοιάζει ποιος γράφει τους νόμους της χώρας- ή επεξεργάζεται τις περίπλοκες πραγματείες- όσο εγώ μπορώ να γράφω τα εκπαιδευτικά εγχειρίδια οικονομικών», είχε πει ο Σάμουελσον.
Το πανεπιστημιακό εγχειρίδιο πράγματι δίδαξε στους φοιτητές πώς να σκέπτονται για τα οικονομικά.Η τεχνική του δουλειά, ειδικά η ρηξικέλευθη διατριβή του με τον αυθάδη τίτλο: «Τα θεμέλια της οικονομικής ανάλυσης», δίδαξαν στους επαγγελματίες οικονομολόγους πως να χειρίζονται το αντικείμενό τους. Μέσα από τα δύο αυτά βιβλία, ο Σάμουελσον επαναπροσδιόρισε τη σύγχρονη επιστήμη των οικονομικών.
Το εγχειρίδιο εισήγαγε γενεές σπουδαστών στις επαναστατικές ιδέες του Τζον Μέιναρντ Κέινς, του βρετανού οικονομολόγου που στα 1030 ανέπτυξε τη θεωρία ότι οι σύγχρονες οικονομίες της αγοράς μπορούσαν να παγιδευτούν στην ύφεση, με αποτέλεσμα να χρειάζονται, σε αυτήν την περίπτωση, ισχυρή ώθηση μέσω κρατικών ενισχύσεων ή μείωσης των φόρων ,εκτός από τη χαλαρή νομισματική πολιτική, προκειμένου να επανέλθουν στο φυσιολογικό. Ποτέ ξανά κανένας φοιτητής δεν θα εφησύχαζε με τις απόψεις του 19ου αιώνα, ότι οι αγορές μπορούσαν να θεραπεύσουν την ανεργία χωρίς την ανάγκη κυβερνητικής παρέμβασης.
Το συγκεκριμένο μάθημα ενισχύθηκε το 2008, όταν η διεθνής οικονομία διολίσθησε στο χειρότερο σημείο από την Παγκόσμια Υφεση, όταν γεννήθηκε ο κεϋνσιανισμός. Εκείνη την εποχή, οι κυβερνήσεις δεν λάμβαναν κανένα μέτρο ή επιδείνωναν τα πράγματα προσπαθώντας να ισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς και υψώνοντας φραγμούς στο εμπόριο. Ωστόσο, 80 χρόνια αργότερα, έχοντας «χωνέψει» τα κεϋνισιανά κηρύγματα του Σάμουελσον και των οπαδών του, οι περισσότερες βιομηχανοποιημένες χώρες πήραν δραστικά μέτρα, αυξάνοντας τις κυβερνητικές δαπάνες, περικόπτοντας φόρους, επιτρέποντας τη ροή εισαγωγών-εξαγωγών και οδηγώντας τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια σχεδόν στο μηδέν.
Ο Σάμουελσον εξήγησε τον κεϋνσιανισμό σε αμερικανούς προέδρους,αρχηγούς κρατών, μέλη του Κογκρέσου και μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, για να μην αναφέρουμε τους άλλους οικονομολόγους. Διετέλεσε σύμβουλος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, της υπηρεσίας κατάρτισης του προϋπολογισμού και της ομάδας συμβούλων επί θεμάτων Οικονομίας του προέδρου των ΗΠΑ.
Ο μαθητής του με τη μεγαλύτερη επιρροή ήταν ο Τζον Φ Κένεντι. Το πρώτο τους μάθημα, διάρκειας 40 λεπτών, μετά την εκλογή του τελευταίου το1960 έγινε πάνω σε ένα βράχο στην παραλία στην καλοκαιρινή οικία της οικογένειας στο Χίανις Πορτ στη Μασαχουσέτη.
Ο Σάμουελσον ήταν επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου του, υποψηφίου τότε για την αμερικανική προεδρία, Κένεντι και του είχε κάνει αρκετά ιδιωτικά σεμινάρια στα οικονομικά. Πολλά από αυτά θα αποδεικνύονταν αποφασιστικής σημασίας στις αποφάσεις που πάρθηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Κένεντι.
Παρά το γεγονός ότι ο Σάμουελσον υπήρξε η πρώτη επιλογή του Κένεντι για να γίνει επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων, αρνήθηκε λόγω αρχών, να λάβει οποιοδήποτε κυβερνητικό πόστο, επειδή, όπως είπε, δεν ήθελε να βρεθεί σε θέση που να μην μπορεί να πει ή να γράψει αυτό που πίστευε.
Μετά τις εκλογές του 1960, προειδοποίησε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο ότι το έθνος όδευε προς ύφεση και ο Κένεντι έπρεπε να προχωρήσει σε μειώσεις φόρων προκειμένου να μπορέσει να την αποφύγει. Ο Κένεντι έπαθε σοκ.
«Η εκστρατεία μου βασίστηκε στις εξαγγελίες οικονομικής ευθύνης και ισορροπημένων προϋπολογισμών και έρχεσαι εσύ να μου πεις ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνω στην εξουσία είναι να μειώσω τους φόρους;», θυμόταν ο Σάμουελσον.
Ο Κένεντι τελικώς αποδέχθηκε τη συμβουλή του καθηγητή και έδειξε πρόθυμος να μειώσει τους φόρους. Δολοφονήθηκε ωστόσο πριν μπορέσει να πάρει μέτρα. Ο διάδοχός του, Λίντον Τζόνσον, εκτέλεσε το πρόγραμμα και οι φορολογικές περικοπές αναζωογόνησαν την οικονομία.
Με την απονομή του Νομπέλ της επιστήμης των Οικονομικών το 1970, αναγνωρίστηκε στον Σάμουελσον η μετατροπή του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού τομέα, από μάθημα που ασχολείται με οικονομικά ζητήματα σε μάθημα το οποίο επιλύει προβλήματα, απατώντας σε ερωτήσεις «αιτίου- αιτιατού» με μαθηματική ακρίβεια και σαφήνεια...
Οταν οι οικονομολόγοι «κάθονται με ένα κομμάτι χαρτί να αναλύσουν ή να υπολογίσουν κάτι, θα έλεγε κανείς ότι κανένας άλλος δεν μπορούσε να προσφέρει καλύτερα τα εργαλεία αλλά και τις ιδέες που χρησιμοποιούν από τον Πολ Σάμουελσον», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ρόμπερτ Μ. Σόλοου, επίσης νομπελίστας οικονομολόγος και συνάδελφος του Σάμουελσον στο ΜΙΤ.
Ο Σάμουελσον προσέλκυσε ένα εξαιρετικό δυναμικό οικονομολόγων για να διδάξουν ή να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ στη Μασαχουσέτη, ανάμεσά τους και τον κ. Σόλοου, καθώς επίσης και μελλοντικούς νομπελίστες όπως ο Τζορτζ Ακερλοφ, ο Ρόμπερτ Ενγκλ, ο Λόρενς Κλάιν, ο Πολ Κρούγκμαν, ο Φράνκο Μοντιλιάνι, ο Ρόμπερτ Μέρτον και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς.
Επιπλέον, έγραψε ένα από τα πιο γνωστά και χρησιμοποιημένα πανεπιστημιακά εγχειρίδια στην ιστορία της αμερικανικής εκπαίδευσης. Το βιβλίο «Οικονομικά», το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1948, ήταν πρώτο στις πωλήσεις στις ΗΠΑ επί 30 σχεδόν χρόνια. Μισό αιώνα από την εμφάνισή του, έχει μεταφραστεί σε 20 γλώσσες, ενώ πουλάει 50.000 αντίτυπα το χρόνο.
«Δεν με νοιάζει ποιος γράφει τους νόμους της χώρας- ή επεξεργάζεται τις περίπλοκες πραγματείες- όσο εγώ μπορώ να γράφω τα εκπαιδευτικά εγχειρίδια οικονομικών», είχε πει ο Σάμουελσον.
Το πανεπιστημιακό εγχειρίδιο πράγματι δίδαξε στους φοιτητές πώς να σκέπτονται για τα οικονομικά.Η τεχνική του δουλειά, ειδικά η ρηξικέλευθη διατριβή του με τον αυθάδη τίτλο: «Τα θεμέλια της οικονομικής ανάλυσης», δίδαξαν στους επαγγελματίες οικονομολόγους πως να χειρίζονται το αντικείμενό τους. Μέσα από τα δύο αυτά βιβλία, ο Σάμουελσον επαναπροσδιόρισε τη σύγχρονη επιστήμη των οικονομικών.
Το εγχειρίδιο εισήγαγε γενεές σπουδαστών στις επαναστατικές ιδέες του Τζον Μέιναρντ Κέινς, του βρετανού οικονομολόγου που στα 1030 ανέπτυξε τη θεωρία ότι οι σύγχρονες οικονομίες της αγοράς μπορούσαν να παγιδευτούν στην ύφεση, με αποτέλεσμα να χρειάζονται, σε αυτήν την περίπτωση, ισχυρή ώθηση μέσω κρατικών ενισχύσεων ή μείωσης των φόρων ,εκτός από τη χαλαρή νομισματική πολιτική, προκειμένου να επανέλθουν στο φυσιολογικό. Ποτέ ξανά κανένας φοιτητής δεν θα εφησύχαζε με τις απόψεις του 19ου αιώνα, ότι οι αγορές μπορούσαν να θεραπεύσουν την ανεργία χωρίς την ανάγκη κυβερνητικής παρέμβασης.
Το συγκεκριμένο μάθημα ενισχύθηκε το 2008, όταν η διεθνής οικονομία διολίσθησε στο χειρότερο σημείο από την Παγκόσμια Υφεση, όταν γεννήθηκε ο κεϋνσιανισμός. Εκείνη την εποχή, οι κυβερνήσεις δεν λάμβαναν κανένα μέτρο ή επιδείνωναν τα πράγματα προσπαθώντας να ισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς και υψώνοντας φραγμούς στο εμπόριο. Ωστόσο, 80 χρόνια αργότερα, έχοντας «χωνέψει» τα κεϋνισιανά κηρύγματα του Σάμουελσον και των οπαδών του, οι περισσότερες βιομηχανοποιημένες χώρες πήραν δραστικά μέτρα, αυξάνοντας τις κυβερνητικές δαπάνες, περικόπτοντας φόρους, επιτρέποντας τη ροή εισαγωγών-εξαγωγών και οδηγώντας τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια σχεδόν στο μηδέν.
Ο Σάμουελσον εξήγησε τον κεϋνσιανισμό σε αμερικανούς προέδρους,αρχηγούς κρατών, μέλη του Κογκρέσου και μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, για να μην αναφέρουμε τους άλλους οικονομολόγους. Διετέλεσε σύμβουλος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, της υπηρεσίας κατάρτισης του προϋπολογισμού και της ομάδας συμβούλων επί θεμάτων Οικονομίας του προέδρου των ΗΠΑ.
Ο μαθητής του με τη μεγαλύτερη επιρροή ήταν ο Τζον Φ Κένεντι. Το πρώτο τους μάθημα, διάρκειας 40 λεπτών, μετά την εκλογή του τελευταίου το1960 έγινε πάνω σε ένα βράχο στην παραλία στην καλοκαιρινή οικία της οικογένειας στο Χίανις Πορτ στη Μασαχουσέτη.
Ο Σάμουελσον ήταν επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου του, υποψηφίου τότε για την αμερικανική προεδρία, Κένεντι και του είχε κάνει αρκετά ιδιωτικά σεμινάρια στα οικονομικά. Πολλά από αυτά θα αποδεικνύονταν αποφασιστικής σημασίας στις αποφάσεις που πάρθηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Κένεντι.
Παρά το γεγονός ότι ο Σάμουελσον υπήρξε η πρώτη επιλογή του Κένεντι για να γίνει επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων, αρνήθηκε λόγω αρχών, να λάβει οποιοδήποτε κυβερνητικό πόστο, επειδή, όπως είπε, δεν ήθελε να βρεθεί σε θέση που να μην μπορεί να πει ή να γράψει αυτό που πίστευε.
Μετά τις εκλογές του 1960, προειδοποίησε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο ότι το έθνος όδευε προς ύφεση και ο Κένεντι έπρεπε να προχωρήσει σε μειώσεις φόρων προκειμένου να μπορέσει να την αποφύγει. Ο Κένεντι έπαθε σοκ.
«Η εκστρατεία μου βασίστηκε στις εξαγγελίες οικονομικής ευθύνης και ισορροπημένων προϋπολογισμών και έρχεσαι εσύ να μου πεις ότι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνω στην εξουσία είναι να μειώσω τους φόρους;», θυμόταν ο Σάμουελσον.
Ο Κένεντι τελικώς αποδέχθηκε τη συμβουλή του καθηγητή και έδειξε πρόθυμος να μειώσει τους φόρους. Δολοφονήθηκε ωστόσο πριν μπορέσει να πάρει μέτρα. Ο διάδοχός του, Λίντον Τζόνσον, εκτέλεσε το πρόγραμμα και οι φορολογικές περικοπές αναζωογόνησαν την οικονομία.
